Lan Dendrobium pensoda là một trong những nhóm hoa lan cắt cành đang rất được ưa chuộng trên thị trường, với ưu thế màu sắc nổi bật, hoa có hương thơm, sai hoa và vòi hoa dài nên thường được dùng để trang trí, cắm hoa. Với sự gia tăng về diện tích trồng, quy mô cung ứng của hoa lan cắt cành tại Thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2010 đến năm 2018 tăng gấp 1,6 lần. Vì vậy, các loài hoa lan cắt cành, đặc biệt là cây Dendrobium pensoda đang được các nhà vườn ưu tiên trồng phục vụ cho kinh doanh.

Với sự phát triển của khoa học công nghệ, hiện nay phương pháp nuôi cấy mô đã được áp dụng để nhân giống các loại hoa lan, đặc biệt là trong nhóm Dendrobium. Tuy nhiên, chưa có quy trình nhân giống in vitro cây Dendrobium pensoda. Tại Việt Nam, nhân giống cây Dendrobium pensoda chủ yếu dựa vào phương pháp truyền thống là tách chiết cây con. Thời gian để cây ra một chồi non mới mất khá nhiều thời gian, khoảng 3 – 4 tháng mới ra một giả hành mới. Đề tài nêu trên được thực hiện với mục tiêu xác định được nồng độ của chất chống hóa nâu và chất điều hòa sinh trưởng phù hợp để thúc đẩy quá trình nhân giống in vitro cho cây lan Dendrobium pensoda, từ đó giúp nhân nhanh số lượng cây giống đáp ứng nhu cầu thị trường.

Nhóm nghiên cứu đã tiến hành các nội dung chính gồm tạo PLBs từ chồi đỉnh, tái sinh chồi từ PLBs, tăng trưởng chồi và tạo rễ in vitro. Mẫu sau khi cắt khỏi cây mẹ được tiến hành khử trùng để loại bỏ hoàn toàn vi sinh vật, sau đó chồi non đã được khử trùng sẽ tiếp tục được ngâm với chất chống hóa nâu hoặc nuôi cấy trong môi trường có bổ sung chất chống hóa nâu để ngăn hiện tượng tiết phenol. Khi chồi ngủ đạt kích thước 2cm sẽ tiến hành tách lấy chồi đỉnh (1cm) rồi cấy vào môi trường tạo PLBs. Kế tiếp, tiến hành nuôi cấy tái sinh chồi từ PLBs, cuối cùng là tăng trưởng và tạo thành cây con in vitro hoàn chỉnh.

Kết quả cho thấy, thời gian ngâm mẫu với bạc nitrat trong 5 phút là phù hợp để ngâm mẫu với tỷ lệ mẫu tạo chồi đạt 81,49%, chồi ngủ phát triển nhanh, mẫu ít tiết phenol và vòng hóa nâu màu nhạt. Trên môi trường có bổ sung 20 mg/L PVP đã hạn chế được mẫu tiết phenol với tỷ lệ mẫu tạo chồi đạt 88,83%, đường kính vòng hóa nâu dưới 1cm, vòng hóa nâu nhỏ màu nhạt, chồi ngủ phát triển nhanh, không bị bất thường về hình thái. Môi trường MS có bổ sung 0,5 mg/L NAA kết hợp với 2,5 mg/L BA cho sự tạo PLBs tốt với tỷ lệ mẫu tạo PLBs đạt 99,95%, có 9,13 PLBs/mẫu, PLBs màu xanh nhạt, khả năng tăng sinh tốt, một số mẫu phát sinh thành chồi.

Nuôi cấy tăng sinh PLBs bằng hệ thống ngập chìm tạm thời RITA@ với tần suất ngập sau 3 phút/2 giờ trong môi trường MS có bổ sung 0,5 mg/L BA cho chỉ số gia tăng trọng lượng đạt 2,14 lần, số chồi tái sinh/g PLBs ban đầu là 31,33 chồi. Mẫu chồi phát triển tốt trên môi trường ½ MS cho chiều cao chồi 2,21cm, số rễ trung bình đạt 4,73 rễ, chồi to, chồi có màu xanh nhạt và lá vươn lên cao.

Trên môi trường có bổ sung 200ml nước dừa là tối ưu để nuôi cấy tăng trưởng chồi và tạo cây con hoàn chỉnh với chiều cao cây đạt cao nhất là 3,03cm và số rễ trung bình là 5,10 rễ, chồi to, màu xanh nhạt, lá mở vươn lên cao.

Kết quả đề tài cũng xây dựng được quy trình nhân giống in vitro cây lan Dendrobium pensoda với đầy đủ các thông số kỹ thuật như nồng độ chất chống hóa nâu để cải thiện tỷ lệ mẫu sống (ít nhất 60%) và tỷ lệ mẫu nảy chồi (ít nhất 60%), nồng độ chất điều hòa sinh trưởng thực vật ở từng giai đoạn tạo PLBs, tái sinh chồi với hệ số nhân chồi đạt ít nhất 10 chồi/mẫu, môi trường nuôi cấy để tăng trưởng chồi và tạo rễ in vitro với tỷ lệ mẫu tạo rễ là 100%. Việc áp dụng quy trình nhân giống in vitro sẽ giúp nhân nhanh cây lan Dendrobium pensoda, đáp ứng nhu cầu thị trường.