Ảnh minh họa: Internet

Cây Lan huệ (Hippeastrum sp.) có nguồn gốc từ Nam Mỹ, đây là loài cây có khả năng chịu nhiệt tốt nên được trồng phổ biến ở các vùng nhiệt đới, á nhiệt đới và thích nghi với nhiều vùng sinh thái ở Việt Nam. Lan huệ còn được gọi với các tên khác như cây hoa loa kèn, cây mạc chu lan, cây tứ diện... thuộc chi Hippeastrum, họ Amaryllidaceae. Họ Amaryllidaceae là loài cây có hoa đẹp với nhiều màu sắc khác nhau, thích hợp trồng trong vườn, hoa trồng trong chậu hoặc cắt cành vì vậy có một vị trí quan trọng trong nghề trồng hoa.

Hoa Lan huệ bông to, nhiều màu sắc đẹp (đỏ, hồng, trắng, vàng và pha sọc các màu với nhau như: đỏ sọc trắng, hồng đào, hồng tươi, sọc trắng hồng...), hình dạng phong phú, thời gian nở hoa kéo dài khoảng nửa tháng..., nên ngày nay Lan huệ được trồng khá phổ biến ở Việt Nam dạng thảm trang trí hay trồng chậu. Hiện nay trên thị trường, Lan huệ ngày càng đa dạng về màu sắc, hình dạng và chủng loại.

Theo phương pháp thông thường, Lan huệ được nhân giống chủ yếu từ củ con sinh ra từ củ mẹ. Tùy từng giống/loài mà một củ trưởng thành trong một năm có thể sinh ra 10-15 củ con. Nhưng các giống mới nhập có hoa đẹp được thị trường ưa chuộng thì số củ con sinh ra rất ít, trung bình đạt 0,9-5 củ con/củ mẹ/năm, thậm chí có giống không tạo củ mới. Cây Lan huệ có khả năng sinh sản hữu tính, phương pháp này thường được áp dụng khi tạo vật liệu khởi đầu cho công tác chọn tạo giống do có sự phân ly về hình dạng, màu sắc hoa ở cây con và thời gian dài. Do đó, hiện nay nguồn cung cấp giống còn hạn chế, giá giống mới ngoại nhập khá cao nên thị trường hoa Lan huệ chưa được phát triển như tiềm năng và chưa đáp ứng được nhu cầu của người chơi hoa.

Để đáp ứng được nhu cầu giống Lan huệ, một số nghiên cứu nhân giống vô tính nhằm giữ được các đặc tính giống như cây mẹ đã được công bố. Phạm Đức Trọng và cộng sự (2014) đã nhân nhanh in vitro sáu dòng hoa Lan huệ lai cánh đơn (hoa 6 cánh). Phạm Thị Minh Phượng và cộng sự (2014) đã nhân thành công 3 giống Lan huệ cánh đơn bằng phương pháp chẻ củ thành 32 mảnh thu được 53,3 chồi/củ với tác động chất kích thích ở giai đoạn ra rễ. Trên thị trường ngày nay, dạng hoa bán kép hoặc cánh kép (số cánh lớn hơn 6) đang được người chơi hoa ưa chuộng, giá bán củ giống hoa Lan huệ cánh kép thường cao hơn so với các giống hoa cánh đơn rất nhiều lần. Nhiều giống Lan huệ có hoa cánh kép là kết quả của tạo giống bằng con đường đa bội hóa, thường là có bộ nhiễm sắc thể tứ bội và lai tạo với các loài hoa khác tạo nên tập đoàn Lan huệ với kích thước hoa lớn, có hương thơm, màu sắc đa dạng, hình dạng cánh hoa phong phú. Hiện nay, các giống Lan huệ kép chủ yếu được nhập ngoại với giá thành cao, số lượng hạn chế. Vì vậy, nghiên cứu nhân giống vô tính có hệ số nhân nhanh, thời gian ngắn để đáp ứng được nhu cầu về giống Lan huệ cánh kép cho thị trường nước ta là một yêu cầu cấp thiết.

Nồng độ BAP đến tái sinh chồi: Ngâm các mảnh chẻ củ trong BAP với nồng độ khác nhau trong thời gian 30 phút. Kết quả thu được, nồng độ BAP thích hợp cho tái sinh chồi từ các mảnh củ chẻ bổ miếng Lan huệ hoa cánh kép là 2,0 mg/l, chẻ một vảy rời là 1,0 mg/l và chẻ 2/3 củ ở nồng độ 2,5 mg/l. Nồng độ BAP và α-NAA đến tạo đa chồi: Ngâm các mảnh chẻ củ trong BAP kết hợp với αNAA ở nồng độ khác nhau trong thời gian 30 phút. Kết quả thu được, BAP 2,0 mg/l kết hợp với αNAA 0,6 mg/l là thích hợp nhất cho tạo đa chồi ở mảnh chẻ bổ miếng, đạt 4,31 chồi/mẫu, mảnh chẻ một vảy rời là BAP 1,0 mg/l và α-NAA 0,6 mg/l đạt 3,91 chồi/mẫu, còn chẻ 2/3 củ BAP 2,5 mg/l với α-NAA 0,6 mg/l đạt 4,21 chồi/ mẫu. Nồng độ α-NAA đến ra rễ: Phun α-NAA nồng độ khác nhau vào chồi các mảnh chẻ với tần suất phun 5 ngày/lần. Kết quả thu được, α-NAA 0,4 mg/l là thích hợp nhất cho ra rễ mảnh củ chẻ bổ miếng và chẻ 2/3 củ, còn chẻ một vảy rời α-NAA 0,6 mg/l là thích hợp nhất. Giá thể thích hợp đến sinh trưởng cây con: Tribat là giá thể tốt nhất cho sinh trưởng của cây con Lan huệ cánh kép nghiên cứu.