Ảnh minh họa: Internet

Lôi khoai (Gymnocladus angustifolius) là một loài thực vật có hoa trong họ Đậu. Là loài cây gỗ nhỏ cao 8-12 m, khi ra lá non (tháng 4 - 5) toàn cây có màu đỏ rực rỡ rất đặc sắc, mọc trong rừng rậm thường xanh, rừng thứ sinh, ra hoa tháng 4 - 5 (cùng lúc ra lá non). Do cây có lá kép lông chim, dạng như lá cây Lim xanh, nhưng khi non có màu đỏ son chói lọi, nên nó còn được gọi là Lim lửa, Lim lá thắm, Lim xanh lá thắm. Khi nhìn màu sắc đỏ thắm của loài cây này từ xa, người ta mường tượng như những cây Phong ở Nhật Bản, Hàn Quốc... hay cây Thích nảy lộc vào xuân ở đỉnh núi Bà Nà. Trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang, cây Lôi khoai được phân bố trên diện tích rừng thứ sinh, loài có đặc điểm là màu lá của chúng thay đổi mạnh qua các thời kỳ sinh trưởng, lá non đỏ thắm, lá trưởng thành màu xanh lục, đến lúc già cỗi sắp lìa cành thì lại đỏ hay vàng rực lên rất đẹp mắt. Do vậy, loài cây bản địa này đã được chọn để trồng làm cây cảnh quan, vừa che bóng vừa tạo cảnh cho trục đường dọc ven Sông Gâm từ huyện Chiêm Hóa đến huyện Na Hang, Lâm Bình nhằm tạo ra một nét đặc trưng. Tuy nhiên, những nghiên cứu về loài này còn rất hạn chế, chưa đầy đủ và hệ thống, đặc biệt là những đặc điểm tự nhiên của loài để làm cơ sở cho việc nhân giống, gây trồng. Hiện nay, có một số nơi trồng loài Lôi khoai làm cảnh vì thấy đẹp, tuy nhiên chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, tự phát, chưa có nghiên cứu trồng thí điểm loài này. Nghiên cứu về đặc điểm cấu trúc tái sinh của rừng và của từng loài cây lâm nghiệp ở các địa phương khác nhau thì đã có nhiều tác giả phân tích nhưng với loài Lôi khoai thì chưa có tài liệu nào đề cập một cách có hệ thống. Để làm cơ sở khoa học cho việc nhân giống, gây trồng loài này tại tỉnh Tuyên Quang, việc nghiên cứu đặc điểm sinh học của loài là thực sự cần thiết và có ý nghĩa.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, ở các ô tiêu chuẩn có loài Lôi khoai phân bố có thành phần loài cây gỗ không đồng nhất biến động từ 15 - 31 loài, số loài tham gia vào công thức tổ thành rừng biến động từ 2-10 loài, nhưng loài Lôi khoai có tỷ lệ IVI% rất thấp, chỉ có 7 OTC là có loài Lôi khoai tham gia công thức tổ thành rừng, còn các OTC khác chiếm tỷ lệ thấp. Mật độ cây gỗ của rừng biến động từ 330 - 520 cây/ha, mật độ loài Lôi khoai biến động từ 10 - 60 cây/ha. Số loài cây tái sinh biến động từ 15-29 loài, có từ 4-12 loài ưu thế, tham gia vào công thức tổ thành tầng cây tái sinh. Lôi khoai có tham gia vào công thức tổ thành cây tái sinh ở 2 OTC, đó cũng là 2 ô duy nhất xuất hiện cây tái sinh loài Lôi khoai. Mật độ cây tái sinh trung bình của các OTC biến động từ 2.587 - 2860 cây/ha, mật độ của loài Lôi khoai tại 2 OTC là 240 cây/ha. Mật độ cây tái sinh có triển vọng trung bình ở các OTC điều tra là 1.693 cây/ha. Tỷ lệ cây tái sinh có chất lượng tốt và trung bình chiếm chủ yếu, cây tái sinh chủ yếu từ hạt, tập trung chủ yếu ở cấp chiều cao từ 0,5-1 m (ở Chiêm Hóa) và 1-1,5 m ở Na Hang, loài Lôi khoai tái sinh phân bố đều ở cấp chiều cao <0,5 m; 0,5-1 m; 1-1,5 m và 1,5-2 m. Nghiên cứu phân bố theo mặt phẳng nằm ngang thấy rằng, cây tái sinh có phân bố ngẫu nhiên trên bề mặt đất rừng.