Hiện nay, một số huyện ngoại thành TPHCM như Củ Chi, Cần Giờ, Bình Chánh đang chủ trương chuyển đổi diện tích đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng khác, trong đó cây thanh long được người dân chú trọng phát triển. Tuy nhiên, giống thanh long chủ yếu được người dân trao đổi từ các địa phương lân cận, chưa có cây đầu dòng được công nhận để nhân giống và cung cấp chính quy theo pháp lệnh về giống cây trồng.

Trước thực tế đó, Viện Giống và Công nghệ Nông nghiệp LAVI (TPHCM) đã thực hiện đề tài “Thu thập, bảo tồn và tuyển chọn dòng thanh long ưu tú trên địa bàn TPHCM và một số tỉnh lân cận”.

Nhóm nghiên cứu đã khảo sát tại 180 vườn thanh long ở TPHCM (Củ Chi, Cần Giờ, Bình Chánh, Nhà Bè) và các tỉnh Bình Thuận, Đồng Nai, Long An, Tiền Giang, qua đó thu thập được 60 mẫu giống khác biệt về hình thái như trọng lượng trái, độ ngọt (độ Brix), màu sắc vỏ và thịt quả, độ chắc thịt...

Các mẫu giống được phân tích đa dạng di truyền, mô tả đặc điểm hình thái, theo dõi sinh trưởng và sàng lọc bằng kỹ thuật sinh học phân tử PCR. Kết quả, 29 dòng triển vọng được giữ lại để trồng bảo tồn tại hai khu vực: vườn cây mẹ và vườn thực nghiệm rộng 2.000 m² tại xã Tân Nhựt, huyện Bình Chánh, TPHCM.

Sau 36 tháng theo dõi, các cây bắt đầu ra hoa, chủ yếu từ tháng Năm đến tháng Bảy, với hai đợt ra hoa liên tiếp. Tỷ lệ đậu quả đạt 100%. Kiến đen và ruồi vàng xuất hiện phổ biến, trong khi các loài sâu hại khác như bọ ngâu, rầy mềm, rệp sáp... chỉ xuất hiện nhẹ trên một số dòng. Năng suất đạt từ 2,17–4,95 kg/cây/năm; trọng lượng quả trung bình 513–619 g/quả; độ Brix 13,45–16,23%.

Qua đánh giá, hai dòng thanh long ruột đỏ là TL01 và TL03 được tuyển chọn là ưu tú, đạt tiêu chuẩn cây đầu dòng về sinh trưởng, năng suất và chất lượng.

Trong đó, dòng TL01 có nguồn gốc tại xã Bảo Hòa, huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai cho năng suất trung bình 29,67 kg/cây/năm (cao hơn 13,78% so với trung bình của các giống thanh long); quả nặng trung bình 483,8 g; độ Brix 16,15%; không nhớt, vỏ dễ tách khỏi thịt; tỷ lệ sâu bệnh hại <10% - phù hợp cho thị trường quả tươi xuất khẩu.

Dòng TL03 có nguồn gốc tại xã Bưng Riềng, huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, cho năng suất trung bình 29,37 kg/cây/năm (cao hơn 12,64% so với các giống thanh long), quả trung bình 484,2 g; độ Brix 16,17%, không nhớt - phù hợp làm nguyên liệu chế biến nước ép.

Tháng 12/2024, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn TPHCM đã công nhận hai dòng này là cây đầu dòng, với mã số: C.THANHLONGRUOTDO.79.785.27613.24.03 (TL01) và C.THANHLONGRUOTDO.79.785.27613.24.04 (TL03).

 Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn xây dựng quy trình nhân giống bằng nuôi cấy mô và giâm hom. Trong đó, phương pháp nuôi cấy mô có hệ số nhân giống cao gấp 100 lần so với giâm hom truyền thống.