Từ lâu, cây atiso đỏ đã hiện diện trong đời sống người dân huyện Phong Điền (Thừa Thiên – Huế) như một loại dược liệu và thực phẩm quen thuộc. Tuy nhiên, việc canh tác nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch và chưa có kỹ thuật khiến tiềm năng của cây trồng này chưa được khai thác đúng mức.

Hiện toàn huyện có khoảng 50 ha trồng atiso đỏ, phân bố rải rác. Cây được trồng hai vụ mỗi năm, chủ yếu theo kinh nghiệm truyền thống, trong đó một vụ cho năng suất cao (12–15 tấn/ha), vụ còn lại chỉ đạt khoảng 7–10 tấn/ha. Sản phẩm thu hoạch chủ yếu được bán tươi hoặc phơi khô, tiêu thụ trong tỉnh và vùng lân cận. Một số sản phẩm chế biến như mứt sấy dẻo hay nước giải khát atiso đỏ đã xuất hiện trên thị trường, nhưng chưa nhiều.

Nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng của cây atiso đỏ, Sở KH&CN Thừa Thiên Huế đã triển khai dự án “Ứng dụng KH&CN xây dựng mô hình liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm có giá trị cao từ cây atiso đỏ tại Phong Điền”. Trường Đại học Nông Lâm thuộc Đại học Huế phối hợp cùng Công ty TNHH MTV Sản xuất thương mại và Dịch vụ HICHAGOL thực hiện dự án

Sau hơn hai năm thực hiện, Dự án đã hoàn thiện các quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, áp dụng phương pháp sản xuất sạch và thân thiện với môi trường. Một mô hình trồng atiso đỏ quy mô 5 ha đã được Công ty TNHH MTV Sản xuất thương mại và Dịch vụ HICHAGOL triển khai tại Phong Điền, được Công ty Cổ phần chứng nhận và chất lượng sản phẩm GREENCERT (Đà Nẵng) chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP.

Bên cạnh đó, nhóm thực hiện đã xây dựng quy trình các mô hình chế biến sản phẩm từ hoa atiso đỏ gồm trà túi lọc atiso đỏ (20 kg/ngày), nước giải khát đóng chai (50 lít/ngày), siro atiso đỏ cô đặc chân không (30 kg/ngày), mứt sấy dẻo bằng công nghệ sấy lạnh (10 kg/ngày). Các sản phẩm đều đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm theo quy định của Bộ Y tế. Công nghệ chế biến tiên tiến được áp dụng như cô đặc chân không, sấy lạnh, thanh trùng,... không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm mà còn giúp kéo dài thời hạn sử dụng và giữ được hương vị tự nhiên của atiso đỏ.

Kết quả, sau khi áp dụng quy trình VietGAP, hiệu quả kinh tế của người dân trồng atiso tăng khoảng 25 triệu/ha so với cách trồng thông thường. Đối với Công tyTNHH MTV Sản xuất thương mại và Dịch vụ HICHAGOL, qua triển khai các mô hình chế biến các sản phẩm từ atiso đỏ như trà, mứt, siro…, lợi nhuận tăng thêm gần 46 triệu đồng/ha.

Dự án còn chú trọng đào tạo và nâng cao năng lực cho nguồn nhân lực địa phương. Cụ thể, đã có năm kỹ thuật viên và 100 lượt nông dân được tập huấn kỹ thuật sản xuất, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm đạt chuẩn VietGAP và 16 kỹ sư chuyên ngành công nghệ thực phẩm, công nghệ sau thu hoạch, nông học… được đào tạo.

Theo nhóm thực hiện, việc lần đầu tiên áp dụng tiêu chuẩn VietGAP cho cây atiso đỏ tại Phong Điền đã tạo bước đột phá trong sản xuất nông nghiệp sạch. Các giải pháp kỹ thuật và công nghệ chế biến hiện đại cùng mô hình liên kết sản xuất – tiêu thụ giúp ổn định đầu ra, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân, hướng đến mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững.