Tập trung kiểm soát từ gốc, từ khâu canh tác đến đóng gói - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Với sự tự động gia hạn Nghị định thư từ Trung Quốc – thị trường tiêu thụ lớn nhất, Việt Nam đang triển khai 9 biện pháp chiến lược nhằm đảm bảo phát triển bền vững ngành hàng tỷ đô này.

Theo Cục Hải quan (Bộ Tài chính), 4 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 51.860 tấn, tương ứng 183,5 triệu USD, giảm 53% về lượng và 61% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Giá xuất khẩu bình quân giảm 16%, xuống còn 3.538 USD/tấn. Nguyên nhân chính là kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc sụt giảm mạnh, đạt 105,7 triệu USD, giảm 75,5%. Điều này trái ngược với thành tựu năm 2024, khi xuất khẩu sầu riêng đạt 3,2 tỷ USD, khẳng định vị thế mặt hàng nông sản chủ lực.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, nhờ các nỗ lực ngoại giao, ngày 21/5/2025, Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã cập nhật thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng Việt Nam, nâng tổng số lên 1.396 mã vùng trồng và 188 mã cơ sở đóng gói (sau khi trừ các mã bị thu hồi). Đặc biệt, GACC tiếp tục cho phép xuất khẩu sầu riêng Việt Nam mà không áp biện pháp tạm dừng hay yêu cầu đàm phán lại, đồng thời tự động gia hạn Nghị định thư ký ngày 11/7/2022, có hiệu lực theo chu kỳ 3 năm.

"Đây là dấu hiệu tích cực, thể hiện sự tin tưởng của Trung Quốc vào các biện pháp kiểm soát rủi ro của Việt Nam", ông Tiến nhấn mạnh. Kết quả bước đầu được ghi nhận khi tháng 5/2025, Việt Nam đã xuất khẩu lô sầu riêng đông lạnh đầu tiên sang Trung Quốc, cùng hàng trăm tấn sầu riêng tươi.

Để tận dụng cơ hội và lấy lại đà tăng trưởng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 71/CĐ-TTg, yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai các giải pháp đồng bộ. Bộ đã tổ chức hội nghị "Phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững" tại Tây Nguyên, đồng thời Đoàn công tác do Bộ trưởng Đỗ Đức Duy dẫn đầu đã làm việc với GACC từ ngày 27-29/5/2025 để tháo gỡ khó khăn. Dựa trên các chỉ đạo, Bộ đề ra 9 biện pháp cụ thể:

Thứ nhất, rà soát quy trình canh tác. Theo đó cần kiểm tra đất, nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và đẩy mạnh công tác chọn tạo giống, đảm bảo sầu riêng đáp ứng tiêu chuẩn an toàn cho cả thị trường nội địa và xuất khẩu.

Thứ hai kiểm tra cơ sở đóng gói và mã số vùng trồng. Tăng cường quản lý, gắn với chuyển đổi số để truy xuất nguồn gốc minh bạch, tránh gian lận thương mại.

Thứ ba, giảm nguy cơ nhiễm cadim bằng cách xây dựng 5 giải pháp cải tạo đất, kiểm soát kim loại nặng, đặc biệt tại các vùng trồng trọng điểm như Tây Nguyên, ĐBSCL.

Thứ tư, rà soát phân bón nhập khẩu, siết chặt kiểm soát chất lượng phân bón, đặc biệt phân DAP nhập từ Hàn Quốc, nơi từng ghi nhận hàm lượng cadimi vượt ngưỡng 28 mg/kg (tiêu chuẩn cho phép 12 mg/kg).

Thứ năm, hoàn thiện khung pháp lý, cụ thể là rà soát và đồng bộ các văn bản quy phạm pháp luật theo chuỗi an toàn dịch bệnh, đảm bảo quản lý chất lượng, năng suất và an toàn thực phẩm (hoàn thành trong quý III/2025).

Thứ sáu, tăng cường hợp tác với Trung Quốc, phối hợp chặt chẽ với GACC trong kiểm dịch thực vật, đảm bảo thông quan nhanh, đặc biệt khi vào vụ thu hoạch cao điểm.

Thứ bảy, mở rộng hệ thống phòng thí nghiệm, củng cố và bố trí thêm phòng kiểm nghiệm tại các địa bàn trọng điểm. Công ty Vinacontrol TP.HCM đang đề xuất xây dựng phòng thử nghiệm tại Đắk Lắk, dự kiến vận hành trước mùa vụ 8-9/2025.

Thứ tám, hỗ trợ tại cửa khẩu, tăng cường cán bộ hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp tại các cửa khẩu, tránh ùn tắc hàng hóa trong mùa thu hoạch rộ.

Thứ chín, giải quyết căn bản vấn đề chất lượng, tập trung kiểm soát từ gốc, từ khâu canh tác đến đóng gói.

Sầu riêng là mặt hàng tăng trưởng ấn tượng nhất thập kỷ qua, với diện tích đạt gần 180.000 ha (tăng gấp 6 lần) và sản lượng 1,5 triệu tấn. Để chuẩn bị cho mùa chính vụ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tích cực đàm phán mở rộng thị trường sang các nước khác, đồng thời tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để đa dạng hóa đầu ra. Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng đề xuất mô hình phòng xét nghiệm nhanh tại vùng trồng theo hướng xã hội hóa, giúp nhà vườn kiểm tra đất, nước, trái trước khi xuất khẩu.