1. Cơ sở của quá trình nghiên cứu

1.1. Nguyên lý thoát nước bền vững

Thoát nước bền vững (SUDS) là mô hình áp dụng cách tiếp cận tự nhiên (sử dụng điều kiện tự nhiên) để kiểm soát và làm giảm ngập lụt cục bộ trong hệ thống thoát nước đô thị. Thoát nước bền vững là hệ thống thoát nước được coi là có lợi cho môi trường, bao gồm các giải pháp chiến lược nhằm tiêu thoát nước mặt hiệu quả và bền vững, đề xuất các giải pháp kiểm soát, vận hành các cấu trúc công trình thoát nước, đồng thời giảm thiểu tác động đến chất lượng môi trường nước nguồn tiếp nhận ở địa phương.

Có thể thống kê một số lợi ích cơ bản khi áp dụng hệ thống thoát nước bền vững như sau:

+ Làm chậm dòng chảy nước mưa bề mặt;

+ Làm giảm nguy cơ ngập lụt trong các trận mưa lớn;

+ Tăng cường độ ẩm của đất và bổ cập nguồn nước dưới đất;

+ Lưu trữ và cung cấp nguồn nước mưa để tái sử dụng;

+ Góp phần ngăn ngừa ô nhiễm nguồn tiếp nhận nước mưa và nước thải sau xử lý; + Cung cấp môi trường sống thích hợp cho các quần thể sinh vật tự nhiên trong khu vực đô thị;

+ Tạo không gian xanh, mỹ quan đô thị, nâng cao chất lượng môi trường sống cho người dân sống ở khu vực đô thị.

1.2. Các giải pháp thoát nước bền vững

Các giải pháp thoát nước bền vững rất đa dạng, việc lựa chọn giải pháp phải phù hợp với từng đối tượng khác nhau và phụ thuộc các yếu tố:

+ Dựa vào quy mô: quy mô của hộ gia đình, khuôn viên doanh nghiệp, quy mô tiểu khu hay quy mô đô thị lớn hay nhỏ.

+ Dựa vào điều kiện tự nhiên: địa hình, địa chất, lượng mưa, mực nước dưới đất, đặc điểm dòng chảy nước mặt, đặc điểm mặt phủ,…

+ Dựa vào điều kiện kinh tế, xã hội: hạ tầng thoát nước khu vực, không gian triển khai, tỷ lệ thu gom, chất lượng tuyến cống, quy hoạch thoát nước hợp lý,… Ngoài ra, việc lựa chọn giải pháp cũng phải xét đến mục tiêu và các lợi ích mang lại của giải pháp. Các lợi ích chính của một số giải pháp thoát nước bền vững.

1.3. Phương pháp nghiên cứu

Với mục tiêu đánh giá khả năng ứng dụng thoát nước bền vững đối với thành phố Đồng Hới và đưa ra một số giải pháp điển hình cho đô thị này. Các đánh giá và tính toán cần phải thực hiện bao gồm:

Đánh giá khả năng áp dụng: Khảo sát, thu thập các số liệu về điều kiện tự nhiên chung, hệ thống hạ tầng kỹ thuật cũng như các vấn đề về thoát nước của thành phố Đồng Hới cũng như khu đô thị thực hiện nghiên cứu để đánh giá lựa chọn phương pháp thích hợp.

Tính toán xác định tính phù hợp của phương pháp: Dựa vào các công thức tính toán về lưu lượng nước mưa, tính toán hệ thống thoát nước bền vững đã được áp dụng trên thế giới để thực hiện tính toán, so sánh khả năng ứng dụng cũng như các thay đổi khi áp dụng thoát nước bền vững tại thành phố Đồng Hới.

2. Kết luận

Thoát nước đô thị và chống ngập úng đang là một vấn đề lớn đối với các đô thị ở Việt Nam trong đó có thành phố Đồng Hới. Do còn nhiều bất cập trong quy hoạch và xây dựng đồng bộ hệ thống thoát nước gắn liền với tốc độ phát triển của đô thị, đồng thời với các diễn biến khó lường của biến đổi khí hậu nên tình trạng ngập úng trong đô thị ngày càng phức tạp. Vì vậy, nghiên cứu và đề xuất giải pháp thoát nước mưa theo hướng bền vững là hết sức cần thiết và phù hợp với tình hình thực tế hiện nay.

Về hiện trạng thoát nước đô thị hiện hữu của thành phố Đồng Hới, hệ thống thoát nước đô thị chưa đồng bộ trong quy hoạch thoát nước, các tuyến cống cũ đã xuống cấp, thiết kế không còn đáp ứng được khả năng thoát nước mưa khi đô thị ngày càng phát triển,… cùng với các vấn đề về địa hình và đặc điểm khí hậu dẫn đến việc hiệu quả của hệ thống thoát nước mưa đô thị thành phố Đồng Hới bị hạn chế, thường xuyên xảy ra ngập úng cục bộ trên địa bàn thành phố.

Về các cơ sở và các giải pháp thoát nước mưa theo hướng bền vững: đây là các giải pháp dựa vào các điều kiện tự nhiên nhằm kiểm soát và giải thiểu ngập úng cục bộ đã được áp dụng và đạt được những thành công nhất định trên thế giới và tại Việt Nam. Ngoài hiệu quả về kiểm soát nước mưa và ngập úng cục bộ, các giải pháp thoát nước mưa theo hướng bền vững còn tăng cường khả năng tái sử dụng nước mưa, bổ trợ nguồn nước dưới đất cũng như góp phần cải tạo cảnh quan khu vực.

Về việc áp dụng các giải pháp thoát nước mưa theo hướng bền vững cho thành phố Đồng Hới đã chỉ ra rằng, tuy các giải pháp thoát nước mưa theo hướng bền vững không thể xử lý triệt để vấn đề ngập úng cục bộ trong đô thị, nhưng cũng góp phần làm giảm thiểu áp lực cho hệ thống thoát nước hiện nay khi các vấn đề về nâng cấp hệ thống thoát nước đô thị còn gặp nhiều khó khăn. Đồng thời, việc đưa vào quy hoạch chung và nhân rộng các giải pháp này sẽ ngày càng cải thiện hiệu quả thoát nước mưa cho các đô thị nói chung và tại thành phố Đồng Hới nói riêng.

Để tăng cường giải quyết các vấn đề về thoát nước và ngập úng đô thị ngoài việc cần xây dựng đồng bộ cũng như cải tạo hệ thống các tuyến cống thoát nước truyền thống thì cũng cần tiếp tục nghiên cứu các giải pháp thoát nước mưa đô thị theo hướng bền vững ứng với thực tế tại từng địa phương, tiến hành thực hiện các thí điểm nghiên cứu để xác định hiệu quả thực tế. Ngoài ra, các văn bản pháp quy, tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng cần được ban hành nhằm cụ thể hóa định hướng và đưa vào quy hoạch chung trong xây dựng các giải pháp có hiệu quả đối với từng khu vực, từng địa phương.