Từ lịch sử tiên phong …

Xuôi dòng chảy Truyền thông KH&CN tại Việt Nam để tìm về những người tiên phong cho lĩnh vực này, theo tác giả bài viết [1]: Người Việt đầu tiên “dấn thân” vào truyền thông khoa học một cách bài bản là GS. Nguyễn Lân Dũng, nhà sinh học công tác tại Đại học Quốc gia Hà Nội và là người làm biên tập viên chương trình Hỏi gì đáp nấy rất nổi tiếng trên VTV2 những năm 1990. Bằng cách trả lời dí dỏm nhưng rất sâu sắc, dựa trên các bằng chứng là các kiến thức khoa học khá rộng của mình, GS. Nguyễn Lân Dũng, phải nói là đã truyền cảm hứng và tình yêu khoa học cho nhiều người trẻ sinh khoảng những năm 1970-1980.

Người thứ hai là nhà báo Vũ Công Lập, người lần đầu trở nên nổi tiếng trước truyền thông nhân các chương trình bình luận trước và sau trận đấu World Cup 2006. Với kiến thức uyên thâm về y học thể thao và khoa học thể thao, nhà báo Vũ Công Lập, đồng thời cũng là 1 tiến sĩ khoa học, chuyên ngành vật lý y học, đã cho khán giả những trải nghiệm cực kỳ thú vị về cách thức bình luận bóng đá mà trước đó hầu như chưa thấy ở các bình luận viên thể thao chuyên nghiệp.

Ờ bình diện tổ chức/đơn vị, Tạp chí Tia sáng thuộc Bộ Khoa học công nghệ cũng có thể xem là một trong những tờ báo chuyên biệt về truyền thông khoa học đầu tiên ở nước ta. Là một tạp chí thành lập khoảng những năm 1990, Tia sáng quy tụ các tay viết, bản thân là các nhà khoa học, chuyên gia, học giả, trong và ngoài nước như GS. Đặng Mộng Lân, GS. Hoàng Tụy, GS. Phạm Duy Hiển, GS. Trần Văn Thọ, GS. Phạm Xuân Yêm, PGS. Phạm Duy Nghĩa, nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng, nhà nghiên cứu Cao Tự Thanh, ... [1]

Ngày nay, sự xuất hiện của các kênh Truyền thông KH,CN&ĐMST chính thống ngày càng nhiều, dưới sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quản lý khoa học, quản lý Nhà nước. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho bước phát triển của lịch sử Truyền thông KH,CN&ĐMST tại Việt Nam.

Đến vai trò của Truyền thông KH,CN&ĐMST tại Việt Nam

Nhận thức được vai trò của Truyền thông với hoạt động tuyên truyền, phổ biến kiến thức về KHCN&ĐMST, ở Việt Nam, Lãnh đạo Bộ KH&CN qua các thời kỳ đã sớm có chủ trương phát triển hoạt động Truyền thông KH,CN&ĐMST. Trong đó, có việc thành lập Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN (STC) vào năm 2008 được coi là điểm mốc quan trọng đánh dấu bước phát triển của hoạt động truyền thông KH,CN&ĐMST [2].

Theo Bộ KH&CN: Trước hết, truyền thông giữ vai trò chủ đạo trong công tác giới thiệu, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Qua các kênh truyền thông, lãnh đạo các cấp có thêm nhiều thông tin về vai trò, vị trí, đóng góp của KH,CN&ĐMST, công chúng nhận thức rõ hơn về tính chất quyết định phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, hiệu quả của sản phẩm, hàng hóa và của cả nền kinh tế. Truyền thông góp phần tạo được sự đồng thuận, ủng hộ, tham gia của toàn xã hội, biến thành hành động, đẩy mạnh hơn nữa việc áp dụng KH&CN vào công tác quản lý, sản xuất và đời sống [2].

Trong buổi họp báo đầu năm 2025, Bộ KH&CN Việt Nam cũng đề cập đến việc ưu tiên chú trọng hoạt động truyền thông khoa học công nghệ, coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy sự phát triển của ngành. Đồng thời, xác định: Truyền thông không chỉ là cầu nối giữa cơ quan quản lý với người dân, doanh nghiệp mà còn là công cụ quan trọng để phổ biến kiến thức, nâng cao trình độ khoa học công nghệ trong xã hội. Do đó, việc tăng cường chất lượng và hiệu quả công tác truyền thông sẽ góp phần quan trọng vào thành công chung của ngành khoa học và công nghệ [1]

Bộ KH&CN cũng đã có nhận định nhấn mạnh vai trò của công tác Truyền thông KHCN&ĐMST: “Công tác truyền thông KH,CN&ĐMST đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về chính sách mới, các thành tựu KH&CN; truyền thông những cách làm hay, mô hình tốt cũng như đưa ra phân tích, đóng góp về mặt chính sách cho sự phát triển chung của ngành KH&CN” và cũng đặt ra yêu cầu:“Thời gian tới, cần có sự phối hợp hiệu quả chặt chẽ hơn nữa giữa đơn vị đầu mối và các cơ quan thông tấn báo chí để đẩy mạnh hoạt động truyền thông, qua đó thúc đẩy hoạt động KH,CN&ĐMST phát triển mạnh mẽ hơn” [4].

Có thể thấy, trong xã hội hiện đại, Truyền thông với KHCN&ĐMST có sự gắn bó mật thiết. Truyền thông ra đời đã bổ trợ mạnh mẽ cho công cuộc tuyên truyền, phổ biến tri thức khoa học, đồng thời, tạo tiền đề cho các nhà nghiên cứu đến gần hơn với công chúng, tạo bước đệm vững chắc để tri thức KHCN&ĐMST len lỏi sâu hơn vào đời sống nhân loại.

Tài liệu tham khảo

1.https://dantri.com.vn/khoa-hoc/truyen-thong-co-vai-tro-quan-trong-trong-phat-trien-khoa-hoc-va-cong-nghe-20250109150539926.htm

2.https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/20265/truyen-thong-khoa-hoc--cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao-va-su-menh-truyen-cam-hung--khoi-day-khat-vong-sang-tao.aspx

3.https://cand.com.vn/So-tay/Truyen-thong-khoa-hoc-Chan-troi-cho-nhung-nguoi-bay-i544913/

4.https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/24294/tang-cuong-truyen-thong-chinh-sach-khoa-hoc--cong-nghe-va-doi-moi-sang-tao-toan-dien--hieu-qua.aspx