Xưa nay, tài và đức được xem là hai yếu tố quan trọng để định vị và định giá con người. Tài là trí tuệ, bản lĩnh, là khả năng đặc biệt về một lĩnh vực nào đó; đức là đạo lý làm người, là biểu hiện tốt đẹp của đạo lý trong tính cách, hành động của con người. Người có tài mà thiếu đức thì xã hội "kính nhi viễn chi". Người có đức mà kém tài cũng chẳng khác gì "ông Bụt ngồi trong chùa". Thế nên mẫu người lý tưởng xưa nay vẫn là tài đức vẹn toàn, tài cao đức trọng. Và đây cũng chính là "nguyên khí" của quốc gia.

Đối với doanh nhân, tài - đức là hai nhân tố có ý nghĩa quyết định sự thành bại trong kinh doanh, là tiền đề quan trọng đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Doanh nhân thời nào cũng cần có tài năng, trí tuệ. Doanh nhân thời nay càng cần có một nền tảng kiến thức văn hóa, xã hội vững chắc, phong phú; biết vận dụng hài hòa yếu tố truyền thống và hiện đại trong công việc; đặc biệt là có khát vọng kinh doanh và kinh doanh không chỉ vì cái riêng mà còn vì cái chung, vì sự phát triển của cộng đồng, vì “dân giàu, nước mạnh”. Đặc biệt, doanh nhân là người có đầu óc kinh doanh, có tầm nhìn, có khả năng tập hợp quy tụ được nhiều người quanh mình để cùng thực hiện mục tiêu chung; đồng thời dám nghĩ dám làm, dám chấp nhận rủi ro trong quá trình theo đuổi mục tiêu chiến lược. Nói chung là người có tài trí, có những tố chất đặc biệt không phải ai cũng có được. Và trí tuệ, bản lĩnh đã chắp cánh cho doanh nhân vượt qua mọi chông gai, sóng gió trên thương trường, đi đến thành công, xây dựng và định vị được thương hiệu. Từ đó làm ra của cải vật chất phục vụ nhu cầu dân sinh, góp phần đáng kể vào sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế của đất nước, hòa cùng dòng chảy kinh tế thế giới. Chính vì vậy, doanh nhân xứng đáng được xã hội quý trọng và tôn vinh.

Tuy nhiên nhìn ở góc độ làm thương hiệu, có tài năng, trí tuệ vẫn chưa đủ. Muốn gìn giữ uy tín thương hiệu và kéo dài "tuổi thọ" của thương hiệu, đòi hỏi doanh nhân còn phải có đạo đức kinh doanh, văn hóa kinh doanh, tức là có cái tâm trong kinh doanh. Cái tâm, so với cái tài, còn quan trọng gấp bội, như thông điệp nhân văn mà đại thi hào Nguyễn Du đã gửi đi từ thế kỷ 18: “Thiện căn ở tại lòng ta. Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”. Và cho đến nay, điều này xem ra vẫn còn nguyên giá trị, như ông Mike Asao - chuyên gia thương hiệu, đại diện Canon Singapore tại Việt Nam khẳng định: "Trách nhiệm xã hội thể hiện đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp. Muốn kinh doanh tốt, trước hết phải có cái tâm với xã hội mình đang sống".

Cổ tích Việt Nam có truyện Cái cân thủy ngân, là một bài học sinh động và ấn tượng về lương tâm và lợi nhuận. Rằng có một nhà buôn nọ gian lận chế ra một cái cân cán rỗng, trong đổ thủy ngân, hai đầu bịt đồng. Khi bán thì dốc cán cân về đằng móc, khi mua thì dốc cán cân về đằng quả nên phần lợi bao giờ cũng thuộc về mình. Nhờ buôn bán lọc lừa nên họ "phất" lên rất nhanh. Lại sinh được hai cậu con trai mặt mũi khôi ngô, học hành tấn tới. Một hôm hai vợ chồng nhà buôn này bàn với nhau:"Nhà ta bây giờ đã giàu có, lại được hai đứa con khôn ngoan học giỏi. Bây giờ ta đem phá bỏ cái cân điên đảo kia đi, để dành đức lại cho con về sau". Thế là hai vợ chồng làm lễ sám hối rồi đem cái cân ra chẻ đôi thì thấy bên trong có đọng một cục máu khô - biểu tượng của nghiệp chướng. Từ đó hai vợ chồng làm lành tránh dữ, ăn ở tu nhân tích đức. Nhưng chẳng bao lâu sau, cả hai đứa con đều lần lượt lăn đùng ra chết! Đó là cái giá mà họ phải trả cho sự buôn gian bán lận. Tuy nhiên về sau, nhờ ăn ở ngay lành, thành tâm hướng thiện nên họ lại được Trời ban cho hai đứa con trai khác như một sự đền bù...

Doanh nhân là chủ thể, là linh hồn của thương hiệu, nên đằng sau một thương hiệu sáng giá là hình ảnh, dấu ấn của một doanh nhân tài đức. Tỉ phú Sam Walton - người sở hữu thương hiệu bán lẻ lừng danh thế giới Wal-Mart từng chia sẻ: "Những doanh nhân vẫn đang cố gắng đẩy giá lên cao đối với bất cứ mặt hàng nào sẽ nhanh chóng chuốc lấy thất bại. Bởi đơn giản là họ đã không hề quan tâm đến khách hàng cũng như không đặt lợi ích của khách hàng lên trên hết. Họ là những kẻ tham lam và rồi chắc chắn sẽ bị đào thải. Chiến lược buôn bán của chúng tôi là thu hút khách hàng bằng cách bán cho họ hàng hóa có chất lượng cao nhất với giá thấp nhất có thể. Và chiến lược này đã có hiệu quả. Thậm chí rất ít người trong số chúng tôi tin tưởng vào ý tưởng này ngay khi mới khởi nghiệp. Vậy mà họ đã đầu tư vào nó và trở nên nổi tiếng".

Thực tế thời gian qua cho thấy, vì ma lực của lợi nhuận, không ít doanh nhân đã phớt lờ trách nhiệm xã hội của mình và bất chấp sự an toàn của cộng đồng người tiêu dùng… Một Hyundai-Vinashin ở Khánh Hòa chôn trộm và đổ bậy xỉ đồng kéo dài nhiều năm. Một Vedan lén lút xả chất thải độc hại ra sông Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu) suốt 14 năm làm điêu đứng cuộc sống của cư dân khu vực này, cuối cùng phải trả giá trước pháp luật. Một Sonadezi vừa bị C49B phát hiện xả thải ra môi trường, gây ô nhiễm nhiều khu vực dân cư… Đó là các vụ việc nổi cộm về vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường, khiến xã hội không khỏi bất bình, quan ngại. Vì lợi nhuận, người ta đã “vô tư” lãng tránh trách nhiệm xã hội của mình, quên đi "sự cam kết đóng góp cho việc phát triển kinh tế bền vững, thông qua việc làm nâng cao chất lượng đời sống của người lao động và các thành viên gia đình họ, cho cộng đồng và toàn xã hội, theo cách có lợi cho cả doanh nghiệp cũng như sự phát triển chung của xã hội".

"Trong vị thế mới, hai chữ lương tâm nằm chắn ngang giữa thương hiệu và lợi nhuận liệu có tác động giữ thăng bằng cho chữ tín của thương hiệu không bị sức nặng của lợi nhuận làm nghiêng lệch? Hay chính hai chữ thương hiệu lại là tiếng thì thầm mách bảo cho lương tâm phải biết cách điều chỉnh ma lực của lợi nhuận... Trong xã hội văn minh mà doanh nhân góp phần xây dựng bằng chính thương hiệu của mình, uy tín của thương hiệu ấy làm cho lợi nhuận được sự chỉ đạo và điều chỉnh của lương tâm. Mối tương tác giữa 3 nhân tố đó tạo nên vẻ đẹp của doanh nhân thời đại mới". Chúng tôi hết sức đồng tình, đồng cảm với nhận định ấy của Giáo sư Tương Lai khi ông phân tích về mối quan hệ giữa doanh nhân và thương hiệu trong bối cảnh hiện nay./.