Trong các phương thức truyền thông, truyền thông xã hội (Social Media) đang ngày càng phát triển mạnh. Nếu ở thập kỷ trước, sự bùng nổ của Internet diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam và trên khắp giới, làm thay đổi nhận thức và cách kết nối với thế giới của con người, trở thành công cụ đắc lực để con người tiếp nhận kiến thức mới, thì ngày nay, các Mạng xã hội (hay còn gọi là Social Media) trở nên phát triển hơn bao giờ hết. Những ông lớn phải kể đến như Facebook, Youtube, Twitter, Tiktok,… đã trở thành những nền tảng trực tuyến không thể thiếu của đông đảo giới trẻ ngày nay.

Truyền thông xã hội có sức mạnh như thế nào để phát triển mạnh mẽ đến vậy?

Đi cùng với sự phát triển của Internet và các thiết bị thông minh, người ta nhận ra rằng việc kết nối giữa con người với con người bất kể khoảng cách địa lý hay ngày giờ trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Những công cụ tương tác giữa con người mà trên đó, các ý tưởng, suy nghĩ được sáng tạo, bày tỏ và chia sẻ dần dần được phát triển thành các Mạng xã hội.

Không thể phủ nhận Social Media đã trở thành một phần không thể thiếu của giới trẻ trong thời đại số, là nơi để các bạn trẻ thể hiện mình qua những bức ảnh “sống ảo”, cập nhật những video mới nhất hay bắt kịp những xu hướng đương đại. Một cuộc khảo sát từ AmericanPress Institute cho thấy 100% những người được hỏi sử dụng các trang mạng xã hội nhằm tiếp cận thông tin và tin tức. Trong số đó có khoảng 88% sử dụng Facebook, 83% sử dụng Youtube và 50% thu thập thông tin từ Instagram.

Mối quan hệ giữa người trẻ và các phương tiện truyền thông

Dù muốn hay không, mạng xã hội đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của những người trẻ. Họ giao lưu, thử nghiệm danh tính của mình, thể hiện tiếng nói của mình và tìm hiểu về thế giới thông qua các ứng dụng chia sẻ ảnh và video, nhắn tin nhanh và trò chuyện trong trò chơi.

Cụ thể, hầu hết thanh thiếu niên nói rằng mạng xã hội có ảnh hưởng tốt đến tình bạn của họ. Hình ảnh bản thân: 33% cho rằng mạng xã hội không tốt cho cách họ nhìn nhận bản thân. Điều này đặc biệt đúng đối với các em gái. Bởi, gần một nửa trong số các em gái nói rằng mạng xã hội có tác động xấu đến cách họ nhìn nhận bản thân, trong khi đối với các em trai, tỷ lệ này chỉ 1/4.

Khi đối mặt với những trải nghiệm khó chịu hoặc tình huống thử thách, thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội để tìm cách giải trí (72%), đặt tình huống vào góc nhìn hài hước (45%) hoặc chia sẻ điều này với bạn bè (23%).

Phương tiện truyền thông xã hội có khả năng gây hại như thế nào?

các bậc phụ huynh, các thầy cô giáo đều có chung một nhận định. Đó là việc các em ở lứa tuổi thanh thiếu niên chú trọng đến thông tin xã hội, đặc biệt là liên quan đến bạn bè đồng trang lứa. Lý giải vấn đề này, có thể thấy, một phần, các em muốn có thể kết nối, muốn theo kịp với với bạn bè, gia nhập mạng xã hội là một công cụ, cách thức để thực hiện điều đó.

Đi sâu vào phân tích, có thể thấy, bản chất phổ biến của mạng xã hội đồng nghĩa với việc giới trẻ ngày nay không bao giờ nằm ngoài tầm ngắm của bạn bè đồng trang lứa. Không còn bất kỳ thời gian nghỉ ngơi nào trước những áp lực xã hội hoặc những tương tác tiêu cực xảy ra trong ngày.

Trên thực tế, những vấn đề tiêu cực về bạn bè như vậy có thể được khuếch đại trên mạng xã hội mà không có sự hiện diện, can thiệp của người lớn. Điều này, rất dễ dẫn đến hiện tượng so sánh, hụt hẫng hoặc những bức bối, có khi là câu chuyện trầm cảm và những tác động xấu đến sức khỏe tinh thần.

Việc sử dụng mạng xã hội của giới trẻ gần như phổ biến, với tới 95% thanh niên trong độ tuổi 13-17 cho biết họ sử dụng nền tảng mạng xã hội và hơn 1/3 cho biết họ sử dụng mạng xã hội “gần như liên tục”.

Đã có rất nhiều lo ngại về sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên sau thời kì đại dịch. Trong thời kỳ đại dịch, thanh thiếu niên không thể kết nối trực tiếp với bạn bè của mình. Cũng có nghĩa là phương tiện truyền thông xã hội đã đảm nhận một vai trò lớn hơn nhiều. Trong trường hợp đó, các phương tiện, nền tảng xã hội thực sự đáp ứng nhu cầu kết nối, chia sẻ và hỗ trợ nhau phát triển. Tuy nhiên, đồng thời, như đã lưu ý ở trên, điều đó không phải là không có nhược điểm.

Khi đại dịch qua đi, cuộc sống dần phục hồi, khắp nơi, quay trở lại hình thức giáo dục và giao tiếp xã hội trực tiếp. Nhưng người trẻ, thanh thiếu niên vẫn tham gia vào mạng xã hội, giống như trước khi xảy ra đại dịch. Nhưng các nhà nghiên cứu đã chứng kiến sự gia tăng các triệu chứng sức khỏe tâm thần do thanh thiếu niên báo cáo.

Do đó, cùng với những phân tích, các nhà nghiên cứu cũng tập trung nhiều hơn vào các nguyên nhân nằm trong tầm kiểm soát và tìm kiếm các biện pháp can thiệp để hỗ trợ những người trẻ tuổi có các vấn đề về sức khỏe tâm thần do ảnh hưởng của mạng xã hội.

Mặt tích cực của truyền thông xã hội

Mạng xã hội đã tạo cho các em một sân chơi bình đẳng trên phương diện tương tác rộng, cho phép các em biết tạo danh tính trực tuyến, giao tiếp với những người khác, làm quen kết bạn mới, tạo lập mối quan hệ tương giao online với nhau. Việc kết bạn này không bị hạn hẹp về địa lý và không gian, có thể mở rộng tới những bạn bè khắp năm châu.

Các bạn trẻ biết thiết lập và xây dựng mạng xã hội cho riêng mình. Các mạng lưới thông tin này có thể cung cấp cho các em sự hỗ trợ có giá trị tinh thần, đặc biệt là giúp đỡ những người bị loại trừ, bị khuyết tật hoặc bị bệnh mãn tính, giúp hình thành các kỹ năng phát triển và hoàn thiện bản thân mình trong giai đoạn trưởng thành. Các em cũng sử dụng mạng xã hội để giải trí và thể hiện bản thân, tự khẳng định mình. Có một nghiên cứu khác cho thấy, các bạn trẻ thuộc lứa tuổi teen nếu thường diễn đạt bản thân, biết đối thoại và trình bày quan điểm của mình trên mạng, thì cũng có được lối “tư duy lập luận sáng sủa hơn nhiều” 

Nói cách khác, các bạn trẻ đó có những lối diễn tả ý tưởng rõ ràng, trong sáng hơn về bản thân. Và việc nhận biết bản thân này cũng giúp các em có được một đời sống tâm lý tốt hơn các bạn khác cùng trang lứa.