Đường Lâm thuộc Sơn Tây, Hà Nội ngày nay là mảnh đất địa linh, nhân kiệt quê hương của hai vị vua Phùng Hưng và Ngô Quyền. Nhóm nghiên cứu đưa ra những căn cứ và lập luận cho rằng Đường Lâm là “mảnh đất hai vua”. Kết luận cuối cùng là đường Lâm Sơn Tây vào năm 1967 căn cứ trong các cổ thư Trung Hoa, từ bấy đến nay địa danh Đường Lâm – Sơn Tây đã nổi tiếng khắp năm châu bốn bể. Bài viết theo hướng của Đào Duy Anh, đi tìm và khảo cứu về quê quán châu Đường Lâm của Phùng Hưng và Ngô Quyền. Địa danh Đường Lâm sẽ được khảo cứu qua các thư tịch – hay còn gọi là “hậu sử”.

Đường Lâm – Từ những ghi chép của sử gia triều Lê

Theo Đại Việt sử ký toàn thư đã viết “Họ Ngô, tên húy là Quyền, người đời Đường Lâm, đời đời là nhà quý tộc. Cha là Mân làm chức châu mục ở bản châu”. Thiên Nam ngữ lục ghi chép một cách khá chững mực “Quyền cũng Đường Lâm con dòng, cha làm Thái thú lĩnh trong Nam thành”. Cách viết ở hai loại hậu sử này không ghi rõ địa danh này ở đâu gây lúng túng cho sủ gia đời sau khi tìm hiểu quê hương của Ngô Quyền, đồng thời cũng thể hiện sự cận trọng của các sử gia, và vấn đề đặt ra là Đường Lâm này là châu Đường Lâm nào – nó khác gì không so với xã Đường Lâm – Sơn Tây.

Đại Việt địa dư toàn biên có viết “…Đường Lâm ở châu Phúc Lộc”; Đại Nam nhất thống chí ghi: “Đường Lâm ở huyện Phúc Lộc. Bố Cái Đại Vương Phùng Hưng và Ngô Quyền đều là người đường Lâm”… Có thể nói Nguyễn Văn Siêu là người đầu tiên ấn định Đường Lâm thuộc Sơn Tây nhưng Đào Duy Anh lại nghi ngờ điều này và đã tiến hành khảo cứu diên cách xã Đường Lâm dần vén bức màn lịch sử.

Đường Lâm –  Sơn Tây: Lịch sử diên cách

Qua hai thư tịch cổ An Nam chí lược và Việt điện u linh ghi chép đã bước đầu giúp mườn tượng Đường Lâm (xuất nhập và gần kề với châu Ái) là nơi sinh ra một loạt các anh hùng trong đó có Ngô Quyền. Theo một số cổ sử học Trung Hoa nhận xét thêm: Đường Lâm/ Phú Lộc là tên một đơn vị hành chánh là châu, trong đó có 3 huyện Nhu Viễn, Đường Lâm, Phú Lộc.

Qua những cứ liệu bài viết có những kết luận sơ bộ sau: Châu Đường Lâm là quê hương của Phùng Hưng, Ngô Quyền từng có tên châu Phúc Lộc. Nhưng vị trí châu Đường Lâm còn phải khảo chứng thực địa, bổ sung thêm các cứ liệu. Nhóm nghiên cứu hy vọng sớm tiếp tục trở lại nghiên cứu đề tài này.