Sài đất ba thùy, thuộc họ Cúc, có nguồn gốc từ châu Mỹ, thường được sử dụng trong y học dân gian nhờ vào các đặc tính kháng vi sinh vật, chống viêm, giảm đau và chống oxy hóa.

Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng lá của cây sài đất ba thùy chứa một lượng flavonoid cao và có hoạt tính kháng khuẩn mạnh.

Với mong muốn khai thác tiềm năng dược liệu của loài cây có khả năng sinh trưởng mạnh này, nhóm tác giả ở Trường Đại học Kỹ thuật Y - Dược Đà Nẵng đã bào chế và đánh giá hoạt tính kháng khuẩn của xà phòng lỏng chứa cao sài đất ba thùy lên hai vi khuẩn S. aureus (gây các bệnh nhiễm trùng ngoài da như mụn nhọt, viêm nang lông…) và P. aeruginosa (gây viêm da, viêm mô dưới da, mụn mủ, nhiễm trùng vết bỏng).

Cụ thể, lá sài đất ba thùy được làm sạch, sấy khô, xay thành bột mịn, rồi chiết hồi lưu, cô quay, cô cách thủy và sấy đến khi thu được cao đặc.

Xà phòng được điều chế từ glycerin (hay glycerol, một trong những hoạt chất có nguồn gốc thực vật, có khả năng cấp ẩm để hồi phục lớp bảo vệ tự nhiên của da) bằng phương pháp gia nhiệt nhẹ.

Tiến hành phối hợp cao sài đất ba thùy hàm lượng lần lượt 12,5-25-50-100-200 mg cao/ 1 mL xà phòng nền, khuấy đều, đóng chai, dán nhãn. Xà phòng chứa cao ở các nồng độ khác nhau cho màu sắc khác nhau như xanh rêu nhạt, xanh rêu, xanh rêu đậm, và đều đạt các chỉ tiêu theo hướng dẫn của Bộ Y tế về Mỹ phẩm và tài liệu mỹ phẩm của ASEAN.

Tiếp theo, nhóm sàng lọc hoạt tính kháng khuẩn của xà phòng chứa cao và nhận thấy, ở hàm lượng 12,5 mg/mL và 25 mg/mL, khả năng này không lớn hơn xà phòng nền.

Ở hàm lượng từ 50 mg/mL trở lên, xà phòng chứa cao bắt đầu có sự khác biệt về hoạt tính kháng khuẩn so với xà phòng nền.

Thử nghiệm xà phòng có hàm lượng cao 50 mg/mL ở các nồng độ 320, 80, 20, 5 µg/mL (mẫu xà phòng được pha loãng, trong 1mL mẫu thử nghiệm chứa 320, 80, 20, 5µg xà phòng), cho thấy, ở tất cả các nồng độ thử nghiệm, xà phòng đều có khả năng ức chế phần trăm tổng lượng vi khuẩn cao hơn so với xà phòng thương mại Lactacyd. Ở nồng độ thử nghiệm cao nhất là 320 µg/mL, xà phòng có khả năng ức chế 72% tổng lượng vi khuẩn S. aureus và 63,5% tổng lượng vi khuẩn P. aeruginosa - cao hơn so với Lactacyd lần lượt là 25% và 5%.

Nghiên cứu cho thấy tiềm năng phối hợp cao sài đất ba thùy với xà phòng để thay thế các hóa chất kháng khuẩn thông thường có trong xà phòng diệt khuẩn, nhưng đã bị cấm sử dụng như triclosan, triclocarban...

Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y dược học Cần Thơ, Số 83/2025.