Chị Krajăn Lim, 26 tuổi, dân tộc Cơ Ho, ở Tổ dân phố Bon Dong 2, thị trấn Lạc Dương, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng cùng chồng là Marian Takac, 35 tuổi, quốc tịch Slovakia đã sản xuất cà phê để sử dụng và xuất khẩu sang châu Âu. Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà nhỏ dưới chân núi Lang Biang, chị Krajăn Lim trải lòng, khi học hết THPT, chị ở nhà và cùng cha mẹ làm rẫy, trồng cà phê. Vì muốn giao tiếp với khách du lịch nước ngoài nên những lúc rảnh, Lim lên mạng xã hội và gia nhập vào các hội nhóm học tiếng Anh. Trong một lần học, Lim tương tác trực tiếp với Marian, từ đó họ trở thành bạn bè tâm giao.

Krajăn Lim kể lại: “Hồi đó, Marian là kỹ sư công nghệ thông tin và đang đi du lịch tại Nha Trang (Khánh Hòa). Marian lên mạng dạy tiếng Anh để cải thiện thu nhập, chúng tôi đã làm quen và gặp nhau rồi cảm thấy rất hòa hợp… Năm 2018, Marian quyết định ở lại Việt Nam kết hôn cùng mình và bắt tay vào nghiên cứu, sản xuất, chế biến cà phê Arabica”.

Sản phẩm cà phê Arabica của vợ chồng Krajăn Lim hiện đã được nhiều đối tác tại quê hương của Marian ký hợp đồng bao tiêu. Từ năm 2020 đến nay, mỗi năm vợ chồng Lim - Marian xuất khẩu 8 tấn cà phê thành phẩm qua các quốc gia châu Âu, nhiều nhất là Cộng hòa Liên bang Đức. Để phát triển bền vững, vợ chồng chị Krajăn Lim, Marian Takac đã liên kết với 20 hộ đồng bào Cơ Ho với tổng diện tích trên 22ha nguyên liệu cà phê tại vùng Lạc Dương, đồng thời đăng ký thương hiệu “Zanya Coffee” cho sản phẩm của gia đình mình. Theo Marian, “Zanya” có ý nghĩa người phụ nữ hiền lành, xinh đẹp và có sức mạnh, yêu thương gia đình.

Vợ chồng Krajăn Lim và Marian Takac nỗ lực đưa sản phẩm cà phê sạch dưới chân núi Lang Biang đến các khách hàng trên thế giới

Ở huyện Lạc Dương, không chỉ có Krajăn Lim nâng tầm thương hiệu cà phê mà còn có chị Liêng Jrang K’Chăm, 35 tuổi, dân tộc Cơ Ho, ở thôn 4, xã Đạ Sar, chủ cơ sở chế biến cà phê mang thương hiệu Yũ M’Nang. Chị K’Chăm cho biết, xác định để có sản phẩm cà phê chất lượng thì trước tiên cần phải có vùng nguyên liệu ổn định. Chị đã liên kết với 10 hộ đồng bào Cơ Ho để tạo nên vùng nguyên liệu rộng 12ha. K’Chăm hướng dẫn mọi người tận dụng nguồn phân chuồng, vỏ cà phê, những phụ phẩm nông nghiệp ủ làm phân bón cho cà phê. Cách chăm sóc này ngoài đảm bảo môi trường, lại tăng chất dinh dưỡng, tạo tơi xốp cho đất, giảm sâu bệnh nên cà phê phát triển tốt. Bình quân 1ha cà phê đạt trên 3 tấn nhân, với giá thu mua trên 130 nghìn đồng/kg, mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân. Ngoài ra, K’Chăm còn tạo công ăn việc làm ổn định cho 7 lao động người Cơ Ho tại địa phương. Cà phê Yũ M’Nang được UBND tỉnh Lâm Đồng chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao.

Để phát triển cà phê bền vững, vợ chồng chị Krajăn Lim, Marian Takac đã liên kết với 20 hộ đồng bào Cơ Ho với tổng diện tích trên 22ha nguyên liệu cà phê tại vùng Lạc Dương, đồng thời đăng ký thương hiệu “Zanya Coffee” cho sản phẩm của gia đình mình.

Năm 2024, ngoài bán cà phê sơ chế, Liêng Jrang K’Chăm đã xuất bán trên 6 tấn cà phê thành phẩm cho thị trường Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai... Với những kết quả đạt được, Liêng Jrang K’Chăm là nguồn cảm hứng để giới trẻ dân tộc Cơ Ho học hỏi, làm theo. Điển hình như sản phẩm cà phê Blend thuộc thương hiệu cà phê Chư Mui của anh Liêng Jrang Ha Hoang, xã Lát, huyện Lạc Dương đạt OCOP 3 sao.

Không chỉ có ở Lạc Dương, 6 chị em dân tộc Cơ Ho ở xã Đinh Trang Hòa, huyện Di Linh cũng tiên phong áp dụng thực hành nông nghiệp sinh thái hơn 6 năm nay. Sản phẩm cà phê sạch của Tổ hợp tác Oh mi Kơho đang được nhiều nông dân Cơ Ho nơi đây học tập, làm theo. Hiện nay, Tổ hợp tác Oh mi Kơho Cà phê có 2 dòng sản phẩm cà phê sạch (có logo là hoa văn thổ cẩm) và cà phê hữu cơ (có hình ảnh đập K’Lào - nguồn nước phục vụ đời sống và nông nghiệp của đồng bào Cơ Ho). Cả 2 loại sản phẩm đều không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Đầu ra gồm cà phê bột, cà phê hạt khô, cà phê hạt còn tươi.

Vùng nguyên liệu cà phê của Tổ hợp tác Oh mi Kơho Cà phê