Địa liền có tên khoa học là Kaempferia galanga L., là cây thuộc họ Gừng (Zingiberaceae), ngành Ngọc Lan, lớp 1 lá mầm. ở một sô' địa phương nước ta, địa liền còn có các tên gọi khác là: Tam nại, Sơn nại, Củ thiền Địa liền là cây thảo, sống lâu năm, không có thân. Rễ có nhiều củ nhỏ, hình trứng mọc nối tiếp nhau, có nhiều vân ngang. Lá có 2-3 cái hình trứng gần xoè rộng sát mặt đất, đầu tù rồi thuôn nhọn, mặt trên nhẵn bóng mặt dưới hơi có lông mịn, phiến lá dài 8-10cm, rộng 6-7cm. Cụm hoa Địa liền không cuống, nằm ẩn bên trong bẹ lá, lá bắc hình mũi mác nhọn, hoa có màu trắng có đốm tím ở giữa. Mùa hoa vào tháng 5-7. Toàn cây, nhất là thân rễ có mùi thơm và vị nóng (Đỗ Huy Bích, 2004). Địa liền có tác dụng ôn trung tán hàn, trừ thấp, tịch uế, chữa ngực bụng, lạnh đau, đau răng, dùng làm thuốc hỗ trợ tiêu hoá, giúp ăn ngon, dễ tiêu và còn có thể dùng làm thuốc xông. Ngoài ra, Địa liền ngâm rượu có thể dùng để xoa bóp chữa tê phù, tê thấp, nhức đầu, đau nhức cơ thể.
Để xác định chính xác và phân biệt cụ thể loài phục vụ công tác nghiên cứu lai tạo, chọn tạo giống và xây dựng quy trình kỹ thuật nhân giống cũng như trồng trọt đảm bảo đúng loài, rõ nguồn gốc, chúng tôi tiến hành thực hiện định danh tên khoa học bằng phương pháp hình thái và chỉ thị phân tử của cây Địa liền có nguồn gốc từ Vườn quốc gia Kon Ka Kinh, tỉnh Gia Lai.
Địa liền là loại cây thân thảo, sống lâu năm, được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền có tác dụng trong điều trị đau nhức xương khớp, chống viêm, phù nề. Tại Việt Nam có khoảng 9-10 loài khác nhau thuộc chi Kaempferia. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm xác định loài địa liền thu thập tại Vườn quốc gia Kon Ka Kinh bằng phương pháp hình thái quan sát mô tả thân rễ, lá, hoa và phương pháp mã vạch ADN. Kết quả nghiên cứu cho thấy một số đặc điểm chính như thân rễ phình thành nhiều củ cạnh nhau, vỏ ngoài có màu nâu vàng. Lá đơn, hình bầu dục dài 7-9cm, rộng 5-7cm. Hoa mọc từ thân rễ, bông to, không đều, lưỡng tính. Mã vạch ADN với hình ảnh điện di mẫu ADN cho hình ảnh băng gọn, nguyên vẹn, giải trình tự đoạn gen rbcL có sự tương đồng với số nucleotid 527/527 (100%) của loài Kaempferia galanga L. đã được công bố trên ngân hàng dữ liệu. Qua kết quả mô tả hình thái và mã vạch ADN đã xác định được tên khoa học của loài địa liền tại Vườn quốc gia Kon Ka Kinh là Kaempferia galanga L. thuộc họ Gừng (Zingiberaceae).
|