Chi Dracaena hay huyết rồng được biết đến như một vị thuốc trong y học cổ truyền của người Ai Cập cổ đại để điều trị các vết thương, bệnh bạch huyết, gãy xương, tiêu chảy và mót rặn cũng như viêm loét đường ruột, dạ dày lâu ngày. Ngoài ra, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chi Dracaena là nguồn cung cấp các hợp chất saponin steroid và flavonoid có hoạt tính sinh học mạnh như kháng khuẩn, kháng nấm, kháng viêm, hoạt tính gây độc và kháng tế bào ung thư. D. fragrans là loài thực vật được trồng làm cảnh do màu sắc lá đẹp, dễ phát triển. Trong nghiên cứu gần đây, một hợp chất saponin steroid đã được tách chiết từ phần lá của loài D. fragrans (L.) Ker Gawl. Với mục đích hoàn thiện dữ liệu về phân loại hoá học thực vật đối với các loài thuộc chi Dracaena, họ Asparagaceae, và tìm kiếm các hợp chất hóa học có hoạt tính sinh học, nghiên cứu tiếp tục tiến hành phân lập và xác định cấu trúc của một số hợp chất saponin có trong cao chiết từ phần lá của loài D. fragrans dựa trên các phương pháp sắc ký, kết hợp với phương pháp phổ hiện đại.

Đối tượng nghiên cứu: Mẫu vật: Phần lá cây D. fragrans được thu thập ở thành phố Thái Nguyên vào thời điểm tháng 6 năm 2021 tại tọa độ 21°35’53”N, 105°50’17”E. Mẫu vật được lưu giữ tại Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên.

Hình ảnh loài D. Fragrans

Phương pháp nghiên cứu:

Phương pháp tạo cao chiết: Phần lá của loài D. fragrans được phơi khô tự nhiên và nghiền thành bột mịn (25,2 g). Sau đó, tiến hành chiết bằng thiết bị siêu âm, thời gian chiết 30 phút, ở 50°C. Dung môi sử dụng để tạo dịch chiết là EtOH:H2O (tỉ lệ 75:35), 250 mL/lần x 2 lần. Cao chiết khô hoàn toàn (5,15 g) được thu bằng phương pháp loại bỏ dung môi sử dụng cô quay chân không và đông khô chân không.

Phân lập hợp chất saponin steroid từ cao chiết: Cao chiết khô hoàn toàn (5,15 g) được tiến hành chạy sắc ký VLC silica gel RP-18, dung môi rửa giải H2O, H2O:EtOH và EtOH (tỉ lệ lần lượt là 1:0, 1:1, 0:1) thu được 3 phân đoạn ký hiệu là A, B, C. Sắc ký MPLC được thực hiện trên phân đoạn B (166,8 mg), sử dụng dung môi rửa giải CHCl3:MeOH:H2O tỉ lệ 75:25:3; 70:30:5 thu được 3 phân đoạn B1, B2, B3. Tiếp tục tiến hành sắc ký MPLC trên phân đoạn B2 (42,6 mg), dung môi rửa giải CHCl3:MeOH:H2O tỉ lệ 75:25:3 được sử dụng và thu được hợp chất 1 (2,8 mg). Thu gom các phân đoạn giàu saponin còn lại trên phân đoạn B2, sau đó tiếp tục tiến hành sắc ký MPLC, dung môi rửa giải CHCl3:MeOH:H2O tỉ lệ 70:30:5 được sử dụng và thu được hợp chất 2 (3,3 mg).

Kết quả, nghiên cứu đã phân lập được hai hợp chất saponin steroid từ phần lá của loài D. fragrans (L.) Ker Gawl. Sự đính gắn của các phân tử đường trong hai hợp chất này được xác định thông qua các phương pháp sắc ký hiện đại, từ đó định danh được cấu trúc hóa học là 26-O-β-D- glucopyranosyl-22-methoxy-furost-(25)27-ene-1β,3β,26-triol 1-O-α-L-rhamnopyranosyl-(1→2)- α-L-arabinopyranoside   (1),     và (23S,24S)-3β,23-dihydroxy-1β-[O-(2,3,4-tri-O-acetyl-α-L- rhamnopyranosyl-(1→2)-O-α-L-arabinopyranosyl)oxy]-spirosta-5,25(27)-dien-24-yl-β-D- fucopyranoside (2). Các hợp chất đã được tách chiết và xác định cấu trúc hóa học trước đó từ các loài thuộc chi Dracaena, họ Asparagaceae.