Cây cao su có nguồn gốc từ lưu vực sông Amazon (Nam Mỹ), chi Heveathuộc họ Euphor-biaceae gồm 11 loài đều là nhị bội (2n = 36)và có khả năng giao phấn liên loài (Ong, 1979).Trong đó, H. brasiliensis là loài quan trọng nhất cho sản xuất và cung cấp hơn 98% sản lượng mủ (Priyadarshan & Goncalves, 2003). Sản lượng cao su trên thế giới đã tăng gấp 2,3 lần trong hai thập kỷ gần đây, từ 5,8 triệu tấn vào năm 1994 lên 13,5 triệu tấn vào năm 2016 (Tran & ctv., 2018). Sản lượng mủ gia tăng nhanh chóng là do tăng diện tích và tăng năng suất, nhưng giống vẫn là yếu tố chính. Ở các nước trồng cao su, chọn tạo giống chủyếu tập trung trên nguồn gen đã được chọn lọc,nhưng cũng dựa vào đa dạng di truyền trong bộ sưu tập quỹ gen. Cơ sở di truyền ban đầu để chọn tạo giống chỉ với số lượng mẫu rất hạn chế từ 22 cây được Wickham sưu tập tại Brazil năm 1876(Webster & Baulkwill, 1989), Để mở rộng vốn di truyền, từ 1945 - 1982, có 10 bộ sưu tập từ rừng Amazon được chuyển đến các nước trồng cao su; trong đó, nổi bật nhất là bộ sưu tập quỹ gen vào năm 1981 do Hiệp hội Nghiên cứu và Phát triển Cao su quốc tế (IRRDB) thu thập từ cácbang của Brazil (Onokpise, 2004). Do nguồn gen Amazon hoang dại có năng suất mủ thấp nên khó đưa vào sản xuất trực tiếp mà thông qua chương trình lai tạo với kỳ vọng tạo ra ưu thế lai mới tiến bộ hơn (Ramli & ctv., 2004). Nhận thấy tầm quan trọng của quỹ gen trong công tác cải tiến giống cao su, Việt Nam đã nhập hơn 3.000 mẫu giống từ nguồn gen IRRDB’81; hầu hết các mẫu giống đã được đánh giá đặc tính nông học, những mẫu giống nổi trội đã đưa vào trồng cao su gỗ - mủ và tạo ra nhiều thế hệ lai mới tiến bộ hơn (Vu & ctv., 2021); về di truyền từng bước được đánh giá bằng các chỉ thị phân tử (Lai& ctv., 2009; Vu & ctv., 2020). Nghiên cứu nhằm đánh giá tiềm năng di truyền của nguồn gen cây cao su có nguồn gốc từ bang Rondonia (Brazil) đang bảo tồn ở Việt Nam để sử dụng hiệu quả và bền vững.
Nghiên cứu do nhóm tác giả Vũ Văn Trường, Huỳnh Đức Định, Nguyễn Thị Thảo, Trần Thanh, Trần Đình Minh,Trần Bình An, Le Guen Vincent và Huỳnh Văn Biết của Viện Nghiên Cứu Cao Su Việt Nam, Trung Tâm Hợp Tác Quốc Tế Nghiên Cứu Phát Triển Nông Nghiệp Pháp (CIRAD), Montpellier, Pháp và rường Đại Học Nông Lâm TP.HCM, TP. Hồ Chí Minh phối hợp thực hiện.
Dựa vào 15 chỉ thị SSRs đã xác định mức độ đa dạng di truyền cao ở tất cả các nhóm giống từ bang Rondonia (Brazil) được đưa vào đánh giá đặc tính nông học trên các thí nghiệm đồng ruộng, số allele trung bình (Na) đạt 12 - 12,9 allele và dị hợp tử kỳ vọng (He)đạt 0,77; biến lượng di truyền là do nội tại của các mẫu giống chiếm 74%trong tổng biến lượng. Bên cạnh đó, nguồn gen cây cao su hoang dại từ bang Rondonia (Brazil) có sinh trưởng khỏe nhưng biến thiên thấp (17%), trong khi năng suất mủ thấp nhưng biến thiên rất cao (90%). Số lượng mẫu giống xuất sắc nhất được chọn lọc không phụ thuộc vào số lượng mẫu của các nhóm giống; những mẫu giống vừa có sinh trưởng khỏe và năng suất mủ cao nhất tập trung ở ba nhóm giống RO/A/7, RO/C/9 vàRO/JP/3; mẫu giống sinh trưởng khỏe cũng có ở nhóm giống RO/C/8. |