Cá thòi lòi thia Periophthalmodon schlosseri (Pallas, 1770) thuộc họ bống trắng, phân bố ở môi trường nước mặn và nước lợ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) và được Tổ chức Sinh vật thế giới xếp vào 1 trong 6 con vật “kỳ lạ nhất hành tinh”. Ở miền Nam Việt Nam, cà thòi lòi phân bố ở rừng ngập mặn từ Cần Giờ đến Mũi Cà Mau (Tống Xuân Tám và ctv., 2012; Trần Đắc Định và ctv., 2013). Chúng là loài cá đặc biệt có khả năng sống ở cả hai môi trường trên cạn và môi trường nước (Clayton, 1993). Đây là loài cá có khả năng đào hang làm nơi trữ oxy và đẻ trứng trong mùa sinh sản (Ishimatsu và ctv., 1998; Ishimatsu và ctv., 2009) và có khả năng hô hấp oxy khí quyển thông qua da (Zhang và ctv., 2003). Cá thòi lòi phân bố tự nhiên được tìm thấy tại khu vực cửa sông, hạ lưu sông và biển ở vùng nhiệt đới trải dài từ Seychelles, Ấn Độ, Bangladesh, sangAustralia, bao gồm cả các nước Đông Nam Á như Malaysia, Indonesia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam (Murdy, 1989). Ở nước ta, cá thòi lòi là loài cá địa phương, có giá trị kinh tế cao ở khu vực ĐBSCL. Tuy nhiên, ở Việt Nam các nghiên cứu hiện nay chỉ cung cấp những thông tin rất sơ bộ về sự phân bố (Trần Đắc Định và ctv., 2013) và sự tăng trưởng của loài cá này (Đinh Minh Quang, 2016). Đây là loài cá có giá trị thương phẩm rất cao tại Cà Mau nói riêng và ĐBSCL nói chung và là một trong những đối tượng dễ tiêu thụ trên thị trường với giá bán tương đối ổn định, dao động từ 100.000 đến 200.000 đồng/kg với cỡ từ 5-15 con/kg. Tuy nhiên, nguồn cá thương phẩm chủ yếu được khai thác từ tự nhiên. Do chưa có nhiều nghiên cứu về loài cá thòi lòi thia, trong khi nhu cầu về nuôi cá thịt ngày một cao, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu một số đặc điểm sinh học sinh sản và thử nghiệm kích thích sinh sản cá thòi lòi thia (Periophthalmodon schlosseri), làm cơ sở khoa học cho việc phát triển nghề nuôi, đồng thời tiến tới sinh sản nhân tạo cung cấp giống cho nghề nuôi cà góp phần bảo vệ nguồn lợi cá thòi lòi thia tại Cà Mau.

Nghiên cứu về đặc điểm sinh học sinh sản và thử nghiệm kích dục tố HCG để kích thích sinh sản của cá thòi lòi thia (Periophthalmodonschlosseri Pallas, 1770) đã được tiến hành ở Cà Mau từ tháng 7 năm 2021 đến tháng 11 năm 2021. Khoảng 30 mẫu/tháng được thu để phân tích một số đặc điểm sinh học sinh sản và chọn cá thành thục sinh dục được từ tự nhiên để tiến hành kích thích sinh sản bằng hormone HCG ở các liều lượng: 0, 300, 400 và 500 IU/kg cá cái. Kết quả nghiên cứu xác định được hệ số thành thục sinh dục (GSI) của cá cái cao nhất vào tháng 10 (3,25) và thấp nhất vào tháng 7 (2,63). Bên cạnh đó, tất cả các liều lượng tiêm khác nhau của hormone HCG đều có hiệu quả đến kích thích sự sinh sản của cá, trong đó HCG ở liều tiêm 400 IU/kg cá cái cho kết quả sinh sản hiệu quả nhất về thời gian hiệu ứng (46 giờ), sức sinh sản thực tế (207.558 trứng/kg, tỷ lệ cá tham gia sinh sản (100%), tỷ lệ trứng thụ tinh (91,4,7%) và tỷ lệ trứng nở (42,4%). Kết quả nghiên cứu cho thấy cá thòi lòi thia có khả năng cho sinh sản bằng phương pháp nhân tạo và việc sử dụng hormone HCG liều 400 IU/kg cá cái có thể sử dụng hiệu quả để kích thích sinh sản nhân tạo ở đối tượng này.