Ảnh minh họa: Internet

Trà hoa vàng là tên chung chỉ các loài thuộc chi Camellia, họ Chè (Theaceae), có hoa màu vàng ở các mức độ khác nhau. Trên thế giới, Trà hoa vàng có khoảng 350 loài, phân bố ở vùng nhiệt đới châu Á, đặc biệt ở khu vực Đông Nam Á. Đây là loài cây có nhiều giá trị sử dụng như lấy gỗ, trồng làm cây cảnh, cây trồng tầng dưới ở các đai rừng phòng hộ, làm đồ uống cao cấp và có tác dụng làm dược liệu quý trong y học. Cây Trà hoa vàng có tác dụng hạ huyết áp, hạ đường huyết, giảm cholesterol máu, tăng cường hệ miễn dịch,...

Do có nhiều giá trị nên nhiều doanh nghiệp và người dân ở Việt Nam đã trồng với diện tích tương đối lớn tại các khu vực như Vườn Quốc gia Tam Đảo, Vĩnh Phúc, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Lạng Sơn,... Những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện được 68 loài Trà hoa vàng tại Việt Nam và có 32 loài đặc hữu. Do có nhiều đặc tính dược học quý, cây Trà hoa vàng hiện nay là đối tượng được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu mang tính khám phá, sàng lọc, tập trung vào đa dạng sinh học và việc nhân giống. Về thành phần hoá học và tác dụng sinh học của loài này chưa được chú ý phân tích đầy đủ. Nhiều công bố về phân loại các Trà hoa vàng còn chủ yếu tập trung vào chỉ thị đặc điểm hình thái. Tuy nhiên, phương pháp phân loại dựa trên hình thái gặp nhiều khó khăn và hạn chế, bởi vì một số loài Trà hoa vàng có nhiều đặc điểm hình thái tương tự nhau nên dễ dẫn tới kết quả phân loại thiếu chính xác. Do đó, các kỹ thuật sử dụng chỉ thị phân tử như ITS, rbcL, matK,... để nhân diện và phân loại sinh vật đã được sử dụng phổ biến và đem lại hiệu quả cao như thời gian nhanh chóng, độ chính xác, có thể tiến hành quanh năm trên các mẫu vật khô hoặc các mẫu vật hư hại. Đã có nghiên cứu sử dụng kỹ thuật này để giám định một số loài trà như: C. sinensis, C. petelotii, C. yunnanensis, C. oleifera, C. taliensis, C. pachyandra, C. japonica , C. reticulata , C. Sasanqua, C. Chrysantha,...

Mã vạch DNA là một trình tự nucleotide của chuỗi DNA, sử dụng trong việc định danh các loài sinh vật chưa biết loại bằng phương pháp so sánh với trình tự DNA trên Genbank. Các gen thường được sử dụng làm mã vạch trong phân loại các loài thực vật là: gen ITS, atpB, rbcL, matK, intron trnL, psbK-psbI, trnH-psbA,... Trong đó, các chỉ thị matK và trnH-psbA đã được ứng dụng phổ biến. Chỉ thị trnH-psbA là đoạn trình tự có chiều dài thay đổi ở các loài thực vật khác nhau (khoảng 286 - 504 bp). Với ưu điểm là dễ dàng nhân lên bằng một cặp mồi ở 95% các loài, đoạn trình tự này cho thấy điểm ưu thế so với matK. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm phân tích được đặc điểm hình thái giải phẫu và trình tự trnH-psbA phân lập mẫu Trà hoa vàng phục vụ mục đích định danh loài và cung cấp thêm thông tin về một mã vạch DNA lục lạp trên đối tượng cây Trà hoa vàng, phục vụ giám định loài để nâng cao hiệu quả và bảo tồn loài Trà hoa vàng quý hiếm ở Việt Nam.

Mẫu Trà hoa vàng thu thập tại Thái Nguyên đã được mô tả giải phẫu chi tiết thân, cuống lá và phiến lá. Trình tự chỉ thị trnH-psbA của mẫu cây Trà hoa vàng có kích thước 396 nucleotide. Kết quả khi so sánh với 10 trình tự trên Genbank-NCBI bằng BLAST cho thấy độ tương đồng dao động từ 97,51% đến 98,24%. Trong đó, có 4 trình tự có độ tương đồng trên 98,00%. Trình tự chỉ thị trnH-psbA phân lập từ mẫu cây Trà hoa vàng có đặc điểm về di truyền gần nhất (99,49%) với loài Camellia tamdaoensis mang mã số NC_069227.1 trên Genbank.