Ảnh minh họa: Internet

Nuôi trồng thủy sản với đa dạng hóa mô hình nuôi, đa dạng hóa đối tượng nuôi, nhằm đáp ứng thị trường trong nước và xuất khẩu ra các thị trường quốc tế đã được quan tâm và thực hiện. Cá rô phi là một trong những loài cá nuôi nước ngọt có tiềm năng lớn trong tiêu thụ nội địa và xuất khẩu, đặc biệt ở vùng nuôi cá nước ngọt các tỉnh phía Bắc như Bắc Giang, Bắc Ninh, Hải Dương, Quảng Ninh, Thái Bình và Thanh Hóa. Nhằm phát triển vùng nguyên liệu phục vụ cho chế biến xuất khẩu, khơi thông hướng đi mới cho nuôi trồng thủy sản khu vực miền Bắc, phát triển nuôi cá rô phi bền vững, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Quyết định số 1639/QĐ-BNN-TCTS, ngày 06/5/2016 về Phê duyệt Quy hoạch phát triển nuôi cá rô phi đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu phát triển nuôi cá rô phi thành ngành sản xuất hàng hóa lớn, hiệu quả, bền vững. Theo đó, báo cáo gần đây nhất chỉ ra rằng, năm 2020, sản lượng cá rô phi của Việt Nam đạt 270.000 tấn, đứng thứ 7 trên thế giới sau Trung Quốc, Indonesia, Ai Cập, Brazil, Philipine và Bangladesh và đứng thứ 6 về xuất khẩu.

Bên cạnh những thành quả đạt được thì nghề nuôi cá rô phi còn gặp nhiều khó khăn, trong đó có dịch bệnh. Cá rô phi nuôi phổ biến nhiễm bệnh do vi khuẩn gây ra, chiếm 54,66%, đặc biệt có sự hiện của Streptococcus agalactiae với tỷ lệ cao (43%). S. agalactiae gây bệnh Streptococcosis với biểu hiện bệnh lý điển hình như bỏ ăn, mắt đục, mắt lồi, ruột không có thức ăn, gan sưng huyết và mềm nhũn, ổ bụng chứa nhiều dịch. Bệnh Streptococcosis xuất hiện lần đầu tiên tại Nhật Bản vào năm 1957, tiếp đến ghi nhận tại Đài Loan (1970), Mexico và Mỹ (1972), Thái Lan (2003), Trung Quốc (2009), Việt Nam (2009), Malaysia (2010). Bệnh gây thiệt hại lớn cho nghề nuôi cá rô phi trên thế giới. Ở Mỹ, với ước tính thiệt hại khoảng 150 triệu USD (năm 2000) và tăng lên 250 triệu USD (năm 2008). Ở Trung Quốc, tỷ lệ cá rô phi nuôi chết do bệnh Streptococcosis ở các vùng nuôi từ 50 - 70% vào năm 2009. Khi cá nuôi nhiễm bệnh do vi khuẩn nói chung và bệnh Streptococcosis nói riêng thì kháng sinh là lựa chọn phổ biến được sử dụng để trị bệnh. Ở vùng nuôi lồng bè cá diêu hồng (Oreochromis sp.) tại 4 tỉnh An Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp và Vĩnh Long cho thấy, các hộ nuôi sử dụng đa dạng các loại thuốc (13 loại), trong đó phổ biến nhất là hỗn hợp sulfonamide + trimethoprim, amoxicillin và florfenicol. Việc sử dụng kháng sinh liên tục, lạm dụng và không theo quy định trong các trang trại nuôi trồng thủy sản đã dẫn đến nhiều loài vi khuẩn đang dần kháng kháng sinh. Mục đích của nghiên cứu này nhằm cung cấp dữ liệu ban đầu về hiện trạng bệnh và thuốc kháng sinh sử dụng tại vùng nuôi cá rô phi ở Hải Dương, Bắc Ninh và Bắc Giang để từ đó làm cơ sở cho việc quản lý, sử dụng thuốc đúng cách, có hiệu quả và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm bảo vệ người nuôi và người tiêu dùng.

Từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm, cá rô phi nuôi tại Bắc Ninh, Hải Dương và Bắc Giang nhiễm bệnh với tỷ lệ cao (88,9 - 100%). Cá bệnh có các biểu hiện bệnh lý điển hình như đục mắt, lồi mắt, khoang bụng tích dịch hay gan thận sưng chuyển màu nâu/đen. Khi cá bệnh, tỷ lệ số hộ nuôi sử dụng kháng sinh để trị bệnh cho cá lần lượt là 77,8% (Bắc Ninh), 85,7% (Hải Dương) và 100% (Bắc Giang) với đa dạng loại thuốc. Tuy nhiên, hiệu quả trị bệnh không cao mặc dù liều sử dụng đã được tăng lên 1,5-2 lần so với hướng dẫn ở bao bì và sử dụng liên tục 5-7 ngày cho 1 đợt dùng. Amoxicillin được sử dụng phổ biến tại Bắc Giang và Hải Dương với tỷ lệ lần lượt tương ứng là 77,8 và 28,6%; trong khi đó, ở Bắc Ninh sử dụng kháng sinh kết hợp Doxycycline+ Florfenicol là phổ biến chiếm 55,6%.