Nhãn (Dimocarpus longan) thuộc loại quả á nhiệt đới được trồng rộng rãi ở Trung Quốc và Đông Nam Á. Ở Việt Nam, nhãn được trồng tại nhiều tỉnh thành trên cả nước, được người tiêu dùng trong và ngoài nước rất ưa chuộng do có mùi vị thơm ngon và thành phần dinh dưỡng tuyệt vời. Hàm lượng các chất khoáng như P, K và vitamin C trong cùi nhãn cao hơn so với nhiều loại quả khác. Tuy nhiên, quả nhãn có đặc điểm là chín tập trung trong khoảng thời gian ngắn, từ 3 - 4 tuần dẫn đến tình trạng thu hoạch dồn dập. Mặt khác dưới nhiệt độ và độ ẩm cao của mùa hè cùng điều kiện thu hoạch và bảo quản nhãn tạ̣i chỗ còn chưa tốt, hiểu biết về công nghệ sau thu hoạch của người trồng nhãn còn hạn chế nên chất lượng của quả suy giảm nhanh chóng, tổn thất sau thu hoạch rất cao. Hai nguyên nhân chính dẫn đến sự hư hỏng này là sự nâu hóa vỏ quả do hợp chất polyphenol bị oxy hóa dưới sự xúc tác của enzyme polyphenol oxidase (PPO) cũng nhưperoxydase (POD) và sự hư hỏng do vi sinh vật. Một điều đáng lo ngại hơn là một số cơ sở kinh doanh sử dụng hóa chất bảo quản không rõ nguồn gốc để duy trì màu sắc và sự hấp dẫn của quả. Vì vậy để nâng cao giá trị kinh tế cho nhãn và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, phương pháp xử lý sau thu hoạch an toàn và hiệu quả cho nhãn cần sớm được thiết lập.

Nhãn Hương Chi

Tính tới thời điểm hiện tại nhiều nhà khoa học trên thế giới tập trung nghiên cứu biện pháp xử lý sau thu hoạch cho nhãn như nhúng quả trong dung dịch axit hữu cơ, axit HCl, nitric oxide, NaClO, xông SO2, hexanal, khử trùng quả bằng chế phẩm trừ nấm, chiếu xạ và bao gói quả trong khí quyển cải biến. Tuy nhiên tồn dư SO2 trên quả gây nên ảnh hưởng có hại cho sức khỏe con người, đặc biệt với những cá thể mẫn cảm. Hơn nữa, khi hàm lượng SO2 quá cao, vỏ quả có thể mất màu và không thể trở lại màu ban đầu được nữa, vị của quả cũng có thể bị thay đổi bởi dư lượng SO2.

Trong nghiên cứu này nhóm nghiên cứu xác định phương pháp xử lý sau thu hoạch thích hợp cho nhãn Hương Chi trồng tại Hưng Yên như loại và nồng độ hóa chất xử lý nhằm kéo dài tuổi thọ bảo quản, giảm tổn thất sau thu hoạch, nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho người dân, đặc biệt là không gây độc hại với con người và môi trường xung quanh.

Vật liệu nghiên cứu: Giống nhãn Hương Chi được thu hoạch tại xã Hồng Nam, thành phố Hưng Yên. Nhãn được thu hái khi vỏ quả chuyển từ màu vàng sáng sang màu vàng hơi sẫm, gai vỏ mất dần và vỏ quả trở nên nhẵn. Một số chỉ tiêu hóa học, màu sắc, hàm lượng polyphenol, chỉ số nâu hóa, hao hụt khối lượng tự nhiên và chỉ số bệnh do vi sinh vật được định kỳ phân tích tại thời điểm thu hoạch và sau 10, 20, 30 và 35 ngày bảo quản.

Kết quả cho thấy quả sau khi được xử lý với dung dịch carbendazim 0,1%, sau đó nhúng trong dung dịch axit oxalic 4 mM, bao gói trong túi polypropylene có diện tích đục lỗ tương đối 0,008% sau 35 ngày bảo quản ở 4±1oC, độ ẩm 95% đã hạn chế được sự nâu hóa vỏ quả, bệnh do vi sinh vật và giảm thiểu đáng kể tổn thất các chỉ tiêu chất lượng so với mẫu nhãn không qua xử lý.