Sản xuất nông nghiệp theo hợp đồng được định nghĩa như là thỏa thuận giữa các doanh nghiệp chế biến hoặc kinh doanh với nông dân trong việc sản xuất và cung cấp các sản phẩm nông nghiệp dựa trên thỏa thuận giao hàng trong tương lai với giá cả đã được xác định trước. Theo đó, bên mua thường hỗ trợ cho người sản xuất vật tư đầu vào và tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật và cam kết mua lại sản phẩm. Trong khi đó, nông dân (nhà sản xuất) cam kết cung cấp một loại sản phẩm nào đó với số lượng và chất lượng được yêu cầu từ nhà thu mua.

Sản xuất nông nghiệp nói chung, sản xuất lúa gạo thông qua hợp đồng nói riêng được Chính phủ nước ta rất quan tâm từ những năm 2000. Chính phủ ta đã ban hành Quyết định số 80/2002/QĐ-TTg năm 2002, Quyết định 62/2013/QĐ-Ttg năm 2013 và Nghị định số 98/2018-NĐ-CP (tháng 7/2018) về khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và thu mua sản phẩm nông nghiệp. Mặc dù việc triển khai thực hiện chính sách về việc khuyến khích tiêu thụ lúa gạo thông qua hợp đồng đã hơn 15 năm nhưng diện tích lúa gạo thông qua hợp đồng ở ĐBSCL vẫn còn chiếm tỷ lệ khá thấp, chưa đến 10% diện tích đất trồng lúa ở vùng này.

Nghiên cứu được thực hiện nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực thi hợp đồng sản xuất và thu mua lúa gạo thông qua hợp đồng ở đồng bằng sông Cửu Long. Tổng số hộ sản xuất lúa có tham gia hợp đồng với doanh nghiệp được khảo sát là 107 hộ. Nghiên cứu được tiến hành tại tỉnh An Giang và Đồng Tháp. Phương pháp phân tích thống kê mô tả và hồi qui nhị phân được áp dụng để phân tích số liệu thu thập được.

Qua thời gian thực hiện, kết quả phân tích chỉ ra rằng việc đầu tư trước vật tư đầu vào cho nông dân, hình thức định giá theo thị trường và có thưởng thêm, sự giám sát của địa phương trong việc thực hiện hợp đồng và tỉ lệ diện tích đất lúa ký hợp đồng của nông dân có ảnh hưởng tích cực lên kết quả thực thi hợp đồng. Trong khi đó yếu tố về thời gian thanh toán sau khi bán lúa (mua) trong hợp đồng càng dài thì khả năng thực thi hợp đồng càng thấp. Ngoài ra, ba nguyên nhân có liên quan đến năng lực thu gom lúa của doanh nghiệp, bất đồng trong việc xác định chất lượng lúa và giá mua lúa cũng có ảnh hưởng lớn đến việc thực thi hợp đồng