Ảnh: sưu tầm.

Phân bón xỉ thép là một sản phẩm phổ biến được tinh luyện từ thép xỉ trong ngành sản xuất thép công nghiệp với thành phần chủ yếu gồm các nguyên tố khoáng đa, vi lượng như: CaO (49,5%), SiO₂ (18,6%), Fe₂O₃ (10,3%), MnO (5,2%), Al₂O₃ (5,1%), P₂O₅ (3,8%), MgO (3,0%), TiO₂ (1,1%) góp phần làm tăng năng suất của cây trồng. Do được chế biến để trở thành một sản phẩm phân bón nên xỉ thép có nồng độ độc chất thấp: Cd (<0,001), Cr (<0,005), Hg (<0,0005), Se (<0,001), Pb (0,001), As (<0,001), F (0,1) và B (<0,02) (đơn vị: mg/kg) (Sumitomo Forestry Co.LTD, 2012). Hàm lượng các độc chất này đều thấp hơn Quy chuẩn QCVN 03:2008/ BTNMT (Bộ Tài Nguyên và Môi Trường, 2008), đây cũng là các yếu tố khoáng đa, vi lượng cần thiết cho sự tăng trưởng cây trồng, giúp cải tạo đất phèn, ngoài ra nồng độ độc tố thấp đảm bảo quy định về môi trường. Tuy nhiên, do xỉ thép có tỷ trọng lớn và một số kim loại nặng như: Cd, Cr, Hg, Se, Pb, As (Gurmel et al., 2004) có thể tích tụ trong đất lâu ngày dễ dẫn đến ngộ độc đất, làm ảnh hưởng đến cấu trúc và một số đặc tính khác của đất và môi trường Việt Nam nói chung và Đồng bằng sông Cửu Long nói riêng. Do đó đề tài “Đánh giá hàm lượng kim loại nặng trong đất phèn trồng lúa có bón phân bón xỉ thép tại tỉnh Kiên Giang và Hậu Giang” được thực hiện nhằm mục đích đánh giá khả năng lưu tồn của kim loại nặng As, Cd, Hg, Pb trong đất phèn qua các vụ khi sử dụng phân xỉ thép.

Thí nghiệm được thực hiện trong nhà lưới thuộc Bộ môn Tài nguyên Đất đai, Khoa Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên, Trường Đại học Cần Thơ; thí nghiệm ngoài đồng được thực hiện tại tỉnh Kiên Giang và tỉnh Hậu Giang. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 7 năm 2012 đến tháng 9 năm 2013. Thí nghiệm được bố trí theo thể thức khối hoàn toàn ngẫu nhiên các loại phân sử dụng (NPK, phân xỉ thép), giống lúa Núi Voi 1, OM5451, IR50504 với 3 nghiệm thức được lặp lại 4 lần. Mẫu đất được thu thập và phân tích về kim loại nặng với các chỉ tiêu: As, Cd, Hg, Pb ở đầu và cuối chu kỳ gieo trồng (sau 1 năm). Kết quả ghi nhận: trong nhà lưới hàm lượng As, Cd, Hg, Pb đều không vượt ngưỡng cho phép theo tiêu chuẩn Việt Nam QCVN 03:2008/BTNMT. Các chỉ tiêu As, Cd, Hg, Pb thí nghiệm ngoài đồng tại Hòa An và Bình Sơn cũng không vượt ngưỡng cho phép theo tiêu chuẩn Việt Nam QCVN 03:2008/BTNMT. Tất cả các chỉ tiêu đều thấp hơn so với tiêu chuẩn Việt Nam. Qua đó, với khoảng thời gian được thực hiện, phân xỉ thép không làm gia tăng kim loại nặng; As, Cd, Hg, Pb không tăng hoặc không vươt quá ngưỡng cho phép của tiêu chuẩn Việt Nam trên đất phèn trồng lúa.