Ảnh: sưu tầm.

Clostridium botulinum là vi khuẩn kỵ khí bắt buộc, sinh bào tử và có khả năng di động. Có 8 loại độc tố thần kinh được sản sinh từ loài vi khuẩn này và được kí hiệu từ A đến H, trong đó các độc tố loại A, B, E, F gây bệnh ở người còn những độc tố loại C, D chỉ gây bệnh trên động vật.

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói chung, tỉnh Kiên Giang và thành phố Cần Thơ nói riêng có các điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là nghề trồng lúa nước và chăn nuôi vịt chạy đồng. Nuôi vịt chạy đồng là hình thức chăn nuôi có vốn đầu tư ban đầu vừa tận dụng được nguồn lúa rơi vãi hay còn sót lại sau thu hoạch lúa, kết hợp sử dụng thêm nguồn thức ăn tự nhiên sẵn có. Hiện nay, người chăn nuôi vịt chạy đồng thường gặp phải vịt bệnh với các triệu chứng: liệt mềm cổ, liệt mí mắt, liệt chân, tỷ lệ chết rất cao. Hiện tượng liệt mềm cổ, liệt chân thường xảy ra sau khi vịt tìm mồi ở những vũng bùn tại các ao, hồ, kênh rạch lúc thủy triều xuống hoặc từ ruộng vừa có nước ngập rồi rút xuống. Cách xảy ra bệnh và các triệu chứng bệnh như mô tả ở trên rất giống với mô tả của Tonie and Friend (1999) về bệnh “limberneck” trên thủy cầm do nhiễm độc tố botulin của vi khuẩn Clostridium botulinum. Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu sự hiện diện của Clostridium botulinum và sự hiện diện của độc tố botulin trong huyết thanh trên những vịt bị lệt mềm cổ tại một số huyện thuộc tỉnh Kiên Giang và thành phố Cần Thơ.

100 mẫu từ 100 con vịt bị liệt mềm cổ (gồm 80 mẫu huyết thanh, 100 mẫu dịch ruột và 100 mẫu gan) được thu thập tại một số huyện thuộc thành phố Cần Thơ và tỉnh Kiên Giang từ tháng 05 năm 2016 đến tháng 04 năm 2017. Mẫu dịch ruột và gan được ủ trong môi trường Cooked Meat, môi trường thạch máu và kiểm tra đặc tính sinh hóa bằng phương pháp nhuộm Gram kết hợp với kỹ thuật PCR của Lindstrom and Hannu Korkeala, (2001) và Amit-Romach et al. (2004) để phân lập vi khuẩn Clostridium botulinum. Các mẫu huyết thanh được tiến hành thử độc tố botulin của vi khuẩn Clostridium botulinum bằng phương pháp thử nghiệm gây chết chuột bạch theo mô tả của CDC (1998). Kết quả phân lập cho thấy vi khuẩn Clostridium spp. trên mẫu ruột và gan vịt có triệu chứng liệt mềm cổ là 21% (42/200), trong đó vi khuẩn Clostridium botulinum trên các mẫu gồm 1 mẫu type C (2,38%); 4 mẫu type D (9,52%) và 4 mẫu type E (9,52%). Kết quả xác định type độc tố botulin bằng thử nghiệm trên chuột cho thấy có 49/80 mẫu bệnh phẩm huyết thanh không xử lý nhiệt đã gây chết chuột, chiếm tỷ lệ 61,25%, trong khi tất cả mẫu huyết thanh đã xử lý nhiệt đều không gây chết chuột thí nghiệm. Kết quả định type độc tố cho thấy, tỷ lệ xuất hiện độc tố type C là 61.23% (30/49), type D là 32,65% (16/49), và type E là 6,12% (3/49). Độc tố type C, D của vi khuẩn Clostridium botulinum là một trong những nguyên nhân gây bệnh liệt mềm cổ trên vịt ở một số địa phương thuộc thành phố Cần Thơ và tỉnh kiên Giang.