Ảnh: sưu tầm.
Rừng tràm U Minh Hạ có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời, là một hệ sinh thái đặc thù tại vùng U Minh Hạ tỉnh Cà Mau, đa dạng sinh học cao với nhiều loài động thực vật trong đó thực vật có 79 họ, với hơn 30 loài cây; động vật thuộc lớp thú có 32 loài gồm 13 họ; lớp chim có 74 loài (Phạm Thành Hiếu, 2015) và cung cấp nhiều nguồn tài nguyên thiên nhiên cho cuộc sống cộng đồng dân cư nơi đây, đặc biệt là nguồn lợi cá đồng vốn đã là thương hiệu nổi tiếng của vùng này. Ngoài khu vực rừng bảo tồn, người dân nơi đây đã biết trồng và phát triển thêm rừng tràm sản xuất nên diện tích rừng được ổn định và người dân có thu nhập ổn định. Tuy nhiên, thời gian gần đây giá trị cây tràm tăng giảm bất thường, làm cho thu nhập người dân trong vùng ngày càng không ổn định dẫn đến diện tích rừng tràm giảm đi đáng kể. Cũng từ đó, năm 2009, cây Keo lai (Acacia hybrid) đã được tỉnh đưa vào trồng thay thế do đặc tính có chu kỳ thu hoạch ngắn (4 – 5 năm) cho sinh khối gỗ lớn, hiệu quả kinh tế cao cũng như có khả năng cung cấp nguyên liệu cho ngành chế biến gỗ, mở ra hướng thu nhập và cải thiện đáng kể đời sống cho người dân trong vùng. Từ đó, nhiều đơn vị kinh doanh lâm nghiệp và người dân ở tỉnh Cà Mau đã đưa cây Keo lai vào trồng thay thế trên đất rừng tràm vùng U Minh Hạ với diện tích ngày càng mở rộng. Cây Keo lai không chịu được ngập như cây tràm, khi trồng cần phải lên liếp cao nhằm hạn chế tình trạng ngập úng và tạo điều kiện cho Keo lai phát triển (Nguyễn Việt Trung, 2015). Tuy nhiên, phần lớn đất vùng U Minh Hạ nằm trong vùng trũng phèn, đây là yếu tố đã gây trở ngại lớn trong sản xuất (Võ Thị Gương, 2009). Vì thế, khi lên liếp để trồng Keo lai đã làm xáo trộn đặc tính đất, độc chất phèn được đưa lên mặt đất và bị rửa trôi xuống mương làm chất lượng nước bị thay đổi, điều này cho thấy đã có những biểu hiện xấu làm cho môi trường khu vực này bị giảm cấp, nhất là chất lượng nước trong kênh mương bị nhiễm phèn ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, đặc biệt tác động đến nguồn lợi cá đồng vốn ổn định qua thời gian dài trước đây. Đã có nhiều ý kiến khác nhau thảo luận và đánh giá vấn đề này và trở thành mối quan ngại cho nhà quản lý và người dân đang sinh sống trong khu vực. Như vậy, việc sử dụng đất trồng Keo lai đã làm cho môi trường nước thay đổi như thế nào ? làm sao xác định tác nhân nào để có thể đưa ra các biện pháp kỹ thuật nhằm hạn chế, cân bằng giữa việc phát triển, sử dụng các giá trị của cây Keo lai với môi trường và hệ sinh thái vùng U Minh Hạ. Để thực hiện được điều này, đề tài “Đánh giá tính chất nước trong mương giữa kiểu sử dụng đất trồng Keo lai (Acacia spp hybrid) và tràm (Melaleuca cajuputi) tại U Minh Hạ, Cà Mau” được thực hiện.
Nghiên cứu được thực hiện trên 2 khu vực trồng Keo lai và trồng tràm, mỗi khu vực nghiên cứu trên 2 biểu loại đất phèn nông và phèn sâu, tương ứng mỗi biểu loại đất, chất lượng nước được khảo sát ở hai mức độ diện tích nhỏ hơn 10 ha và lớn hơn 10 ha. Kết quả nghiên cứu cho thấy khu vực phèn nông pH rất thấp tại cả 2 kiểu sử dụng đất rừng tràm và Keo lai, giá trị EC và DO trong nước chưa gây ảnh hưởng đối với môi trường. Ngược lại, COD và BOD5 đều cao hơn rất nhiều so với tiêu chuẩn quy định và COD vùng Keo lai có xu hướng cao hơn tràm. Hàm lượng Fe, Al của nước trong mương vùng nghiên cứu gần như không khác biệt giữa vùng Keo lai và vùng tràm. Tuy nhiên, hàm lượng Fe vùng nghiên cứu đều cao hơn giới hạn cho phép ngoại trừ vùng Keo lai trên biểu loại đất phèn sâu. Hàm lượng độc chất H2S trong khu vực nghiên cứu nhỏ hơn so với nồng độ gây độc cho động vật thủy sinh. Tuy nhiên, nồng độ N-NH4+ thì cao hơn giới hạn cho phép và nhìn chung giá trị N-NH4+ của vùng Keo lai luôn cao hơn rừng tràm. |