Sông Ngàn Phố. Ảnh: Sưu tầm.

Trong những năm gần đây, nhiều vùng ở Việt Nam thường xuyên phải đối mặt với tình trạng thiếu nước và hạn hán. Hạn hán được coi là một loại thiên tai, liên quan đến nhiều yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội và môi trường. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) hạn hán thường được chia ra làm 3 loại: hạn khí tượng (hay hạn khí hậu), hạn thủy văn và hạn nông nghiệp. Ở nghiên cứu này chỉ tập trung vào đánh giá hạn hán và thiếu hụt nước thông qua chỉ số hạn thủy văn cho lưu vực sông Ngàn Phố, Hà Tĩnh.

Hạn thủy văn xảy ra khi lượng nước trong sông, suối, ao, hồ, hồ chứa bị cạn kiệt, thiếu hụt so với bình thường dẫn đến không đủ nước cung cấp cho các nhu cầu sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp và duy trì môi trường sinh thái. Theo nhận định xu thế thời tiết của vụ đông xuân năm 2016 trong vùng nghiên cứu, lượng mưa cuối năm 2015 và đầu năm 2016 sẽ nhỏ hơn cùng kỳ của trung bình nhiều năm là 30% (tương đương ứng với tần suất mưa tưới 80%).

Dựa trên số liệu, tài liệu về cây trồng, diện tích gieo cây, yếu tố khí tượng dự kiến, các ngành kính tế khác tính toán xác định được sự thiếu hụt nước trong lưu vực nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng với lượng mưa nhỏ hơn cùng kỳ của trung bình nhiều năm là 30% thì lượng nước thiếu hụt trong sản xuất và phát triển kinh tế trong lưu vực là khoảng 20% của tổng lượng nước cần, thời gian thiếu hụt nước tập trung vào tháng 6, 7 và 8. Cần phải chuyển đổi khoảng 25% diện tích trồng lúa sang cây trồng cạn để ứng phó với sự thiếu hụt nước.