Theo Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế Nguyễn Huy Quang cho biết, kể từ khi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá được Quốc hội thông qua và triển khai thực hiện đến nay, Việt Nam đã đạt được những thành tựu vượt bậc và được thế giới đánh giá cao, đó là việc tỷ lệ người sử dụng thuốc lá ở độ tuổi thanh thiếu niên ở nước ta đã giảm 2%.

Tuy nhiên hiện nay đã xuất hiện hai loại thuốc lá thế hệ mới là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Để cạnh tranh với thuốc lá truyền thống và tiếp cận với thế hệ trẻ, các công ty này dùng mọi hình thức vận động, thuyết phục, thậm chí can thiệp vào quá trình xây dựng chính sách của các quốc gia, trong đó có Việt Nam để chúng ta thừa nhận và chấp nhận các sản phẩm này được sản xuất, nhập khẩu, lưu hành một cách chính thống trên thị trường.

Đáng chú ý, để thu hút người sử dụng, các hãng thuốc lá quảng cáo thuốc lá điện tử có tác dụng cai nghiện thuốc lá truyền thống, không gây hại; kèm theo đó là nhiều chiêu thức bán hàng trên mạng xã hội nhằm vào giới trẻ như giá thành rẻ, tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm; thiết kế sản phẩm hiện đại, bắt mắt, đa dạng kiểu dáng và kích thước…

Cũng theo ông Quang, dù Nghị định 59/2006/NĐ-CP và Nghị định số 43/2009/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung danh mục hàng hóa, dịch vụ cấm kinh doanh có nêu hành vi vi phạm kinh doanh hàng cấm, hàng lậu mức xử phạt cao nhất là từ 40-50 triệu đồng trong trường hợp hàng hóa trị giá từ 100 triệu đồng trở lên…nhưng vì lợi nhuận nên các doanh nghiệp vẫn ngang nhiên quảng cáo. Theo thống kê, chỉ tính tiêng 6 tháng đầu năm 2020, trên mạng xã hội Facebook đã có tới gần 85.000 tin bài quảng cáo về thuốc lá điện tử.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, thuốc lá nhập lậu vẫn là một trong những mặt hàng trọng điểm kiểm tra, kiểm soát của các lực lượng chức năng trên cả nước, đặc biệt là ở các tỉnh biên giới Tây Nam. Chỉ riêng trong 8 tháng đầu năm, các lực lượng chức năng trên cả nước đã bắt giữ hơn 8.300 vụ, tịch thu hơn 8 triệu gói thuốc lá nhập lậu các loại.

Theo các chuyên gia, việc áp dụng hình thức phạt tiền với hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ và giao nhận dù chỉ một bao thuốc lá điếu nhập lậu, thay cho hình thức cảnh cáo được quy định trước đây sẽ là giải pháp mạnh tay đối với hành vi nhập lậu thuốc lá, đặc biệt là với những hành vi quảng cáo thuốc lá điện tử trên mạng xã hội.

Tuy nhiên để phòng chống buôn lậu thuốc lá, cần đảm bảo kiểm soát chặt chẽ chuỗi cung ứng, nâng cao nhận thức về hệ quả của thương mại không chính thống, đưa ra các giải pháp phù hợp như tăng cường kiểm soát biên giới và thực thi pháp luật, cũng như xây dựng các quy định phù hợp để quản lý sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam.

Chia sẻ về giải pháp đối với thuốc lá điện tử, bà Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế  cho biết: Hiện Bộ Y tế đang phối hợp Bộ Thông tin và Truyền thông ứng dụng cách thức công nghệ để rà soát các “gian hàng online” trên mạng xã hội, tránh hành vi tiếp tay quảng bá các mặt hàng cấm như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Ngoài ra Bộ đang tập hợp lấy ý kiến đề xuất về công tác phòng, chống và quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để trình lên Chính phủ vào cuối tháng 9 năm nay.    

Nhiều quốc gia cấm thuốc lá điện tử

Trước những tác động nguy hại của thuốc lá điện tử đối với sức khỏe con người, Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra nhiều giải pháp tùy thuộc vào tình hình quản lý của mỗi quốc gia, trong đó bao gồm cấm một phần, hoặc toàn phần, hoặc quản lý thắt chặt như thuốc lá điếu.

Một số nước trên thế giới như Mỹ, Anh, Nhật, Hàn Quốc, Ấn Độ, Philippines, Thái Lan, New Zealand cho phép thuốc lá thế hệ mới được buôn bán nhưng thắt chặt kiểm soát. New Zealand quy định cụ thể cấm bán cho trẻ dưới 18 tuổi, cấm quảng cáo và cấm sử dụng nơi công cộng; Ấn Độ cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, hình phạt cho người vi phạm có thể lên đến 1 năm tù.

Thái Lan ra lệnh cấm sử dụng thuốc lá điện tử. Khách du lịch đến Thái Lan không nên mang theo loại thuốc lá này nếu không có thể sẽ phải ngồi tù. Nếu bị phát hiện, người sử dụng sẽ bị tịch thu, phạt tiền, thậm chí phải ngồi tù đến 10 năm. Thái Lan được xem là một trong những nước áp dụng luật nghiêm ngặt nhất về sử dụng thuốc lá điện tử…