Cây đinh lăng lá nhỏ (Polyscias fruticosa (L.) Harms), còn được biết đến với tên gọi cây gỏi cá, cây nam dương sâm, từ lâu đã trở thành một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Loại cây này sở hữu những tác dụng tương tự như sâm Hàn Quốc và sâm Ngọc Linh nhờ vào sự hiện diện của hai hợp chất quan trọng: saponin và polyacetylene.

Với giá trị dược liệu cao, cây đinh lăng lá nhỏ ngày càng thu hút sự chú ý trong lĩnh vực nông nghiệp dược liệu. Hiện nay, cây đinh lăng lá nhỏ được trồng ở nhiều vùng miền trên cả nước nhưng để sản xuất đại trà với quy mô lớn mới chỉ tập trung ở các tỉnh miền Bắc. Theo kết quả nghiên cứu Nguyễn Thị Ngọc Trâm và cộng sự (2014), cây đinh lăng trồng ở Đồng Nai có tỷ lệ bộ rễ cao gấp đôi khi trồng ở Hải Dương, điều này mở ra tiềm năng rất lớn cho phát triển sản xuất cây đinh lăng ở khu vực phía Nam. Để phát triển vùng dược liệu quy mô lớn, cây giống là một yếu tố quan trọng quyết định đến năng suất và chất lượng của cây trồng. Tuy nhiên, để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về nguồn giống chất lượng, việc nghiên cứu các phương pháp nhân giống hiệu quả, đặc biệt là phương pháp giâm cành ở cây đinh lăng, trở thành một yêu cầu cấp thiết.

Đề tài này được tiến hành nhằm nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật giúp nhân giống đinh lăng đạt tỷ lệ cây xuất vườn cao, sinh trưởng đồng đều, thích nghi với điều kiện khu vực phía Nam, từ đó đáp ứng nhu cầu cây giống cho sản xuất vùng dược liệu lớn.

Nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát các biện pháp kỹ thuật ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây giống đinh lăng lá nhỏ giai đoạn vườn ươm; xây dựng mô hình sản xuất cây giống đinh lăng lá nhỏ tại TP.HCM. Cụ thể, tiến hành thí nghiệm đánh giá ảnh hưởng của vị trí hom giống đến sinh trưởng của cây giống đinh lăng lá nhỏ; thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của nồng độ α - NAA và giá thể đến sinh trưởng của cây giống đinh lăng lá nhỏ; thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của chế độ che sáng và lượng nước tưới đến sinh trưởng của cây giống đinh lăng lá nhỏ; thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của nồng độ phân bón lá NPK (30-10-10) đến sinh trưởng của cây giống đinh lăng lá nhỏ.

Các thí nghiệm được triển khai trong nhà nhà ươm diện tích 100 m2, phần mái che bằng polymer, dày 150 micron, độ truyền sáng từ 85 - 90% và vách xung quanh được che bằng lưới chắn côn trùng 50 mesh. Nhà ươm được bố trí hệ thống lưới cắt nắng màu đen và hệ thống tưới phun hẹn giờ tự động. Điều kiện nhiệt độ trung bình năm 27,96°C, độ ẩm không khí trung bình 79,5%. Số giờ nắng trung bình tháng từ 160 - 270 giờ, lượng mưa trung bình năm là 1934 mm. Chỉ tiêu theo dõi của thí nghiệm dựa trên đặc điểm sinh trưởng của hom giống đinh lăng: tỷ lệ bật chồi, chiều cao chồi, đường kính chồi, số lá/chồi, tỷ lệ sống, tỷ lệ xuất vườn, thời gian xuất vườn.

Sau 60 ngày giâm hom, các thí nghiệm cho thấy, hom giống đinh lăng vị trí ở giữa phù hợp nhất cho nhân giống bằng phương pháp giâm cành. Tỷ lệ sống và tỷ lệ cây đạt tiêu chuẩn xuất vườn cao nhất, lần lượt là 89,5% và 78,5%; chiều cao chồi trung bình 16,7 cm, đường kính chồi 6,4 mm và số lá/chồi đạt 4,7 lá.

Xử lý hom giống bằng α - NAA ở nồng độ 3.000 mg/L kết hợp giá thể 50% đất + 20% mụn dừa + 30% tro trấu cho kết quả tốt nhất: tỷ lệ sống 94,1%; tỷ lệ xuất vườn 89,9%; chiều cao chồi 18,3 cm; đường kính chồi 0,72 cm và số lá trên chồi trung bình 5,3 lá.

Ở mức che sáng 70% kết hợp tưới 260 - 360 mL/bầu/ngày cho kết quả tốt nhất: tỷ lệ sống dao động từ 94,8 - 96,5%, tỷ lệ xuất vườn ở mức 91%; chiều cao chồi từ 18,7 - 18,8 cm; đường kính chồi 0,67 cm và số lá trên chồi 6,1 - 6,2 lá.

Phun phân bón lá NPK 30-10-10 nồng độ 1 g/L cho thấy kết quả tốt nhất: tỷ lệ sống 96,2%; tỷ lệ xuất vườn ở mức 90,9%; chiều cao chồi từ 21,9 cm; đường kính chồi 0,72 cm và số lá trên chồi 6,2 lá.

Kết quả đề tài cũng xây dựng được quy trình kỹ thuật sản xuất cây giống đinh lăng lá nhỏ bằng phương pháp giâm cành tại TP.HCM. Mô hình thử nghiệm áp dụng quy trình sản xuất cây giống đinh lăng lá nhỏ với quy mô 20.000 hom giống, sau 60 ngày giâm hom cho tỷ lệ sống đạt 95,8%; tỷ lệ xuất vườn 91,1%; chi phí sản xuất cây giống 2.092 đồng/cây. Giá sản phẩm có thể cạnh tranh với các sản phẩm cùng loại trên thị trường.

Theo nhóm nghiên cứu, có thể triển khai ứng dụng quy trình sản xuất cây giống đinh lăng lá nhỏ đáp ứng nguồn giống có chất lượng ổn định cho sản xuất dược liệu ở khu vực phía Nam; phục vụ tham quan học tập, chuyển giao công nghệ.

Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu đề tài tại Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ (CESTI).