Nhóm chuyên gia theo dõi công tác lắp kính viễn vọng ở hồ Baikal. Ảnh: AFP.

Mang tên Baikal-GVD, chiếc kính viễn vọng nằm ở độ sâu 750 - 13.000 m, cách bờ hồ khoảng 4 km. Thiết bị được chế tạo từ năm 2015, dùng để quan sát neutrino. Neutrino được biết đến như "hạt ma" do chúng có khả năng đi qua các vật thể rắn một cách dễ dàng. Hạt neutrino tương tác rất yếu với vật chất. Một hạt neutrino có thể di chuyển quãng đường một năm ánh sáng (10 nghìn tỷ km) trong kim loại chì mà không va chạm với bất kỳ nguyên tử nào.

Neutrino rất khó phát hiện và nước là môi trường trung gian hiệu quả để quan sát loại hạt này. Đài quan sát nổi bao gồm nhiều chuỗi với nhiều quả cầu kính và module bằng thép không gỉ.

Hôm 13/3, các nhà khoa học theo dõi quá trình hạ module xuống vùng nước lạnh giá qua một hố hình chữ nhật trên băng. Kính viễn vọng neutrino có thể tích 0,5 km3, theo Dmitry Naumov, nhà khoa học ở Viện hợp tác nghiên cứu nguyên tử. Trong vài năm tới, kính viễn vọng sẽ mở rộng tới 1 km3.

Kính viễn vọng ở hồ Baikal sẽ cạnh tranh với Ice Cube, đài quan sát neutrino khổng lồ bên dưới lớp băng Nam Cực ở một trạm nghiên cứu của Mỹ. Các nhà khoa học Nga cho biết đây là thiết bị phát hiện neutrino lớn nhất ở Bắc bán cầu và hồ Baikal, hồ nước ngọt lớn nhất thế giới, là địa điểm lý tưởng để lắp kính viễn vọng nổi.

"Tất nhiên, Baikal là hồ duy nhất có thể triển khai kính viễn vọng neutrino do độ sâu của hồ", nhà khoa học Bair Shoibonov ở Viện hợp tác nghiên cứu hạt nhân, cho biết. "Nước trong lành cũng rất quan trọng. Trên thực tế, hồ có băng bao phủ trong nhiều tháng liền".

Dự án kính viễn vọng Baikal-GVD là hợp tác giữa các nhà khoa học đến từ Cộng hòa Czech, Đức, Ba Lan, Nga và Slovakia.